Heukelum

Heukelum is een dorp in de gemeente West Betuwe

Herkomst naam
De eerste vermelding van Heukelum dateert uit het jaar 996, toen het bekend stond als "Ukele". In een document uit dat jaar schonk een zekere Fretzhold zijn rechten op de kerk te "Ukele" aan bisschop Ansfried van Utrecht. Wat zegt het Aardrijkskundig woordenboek van Van der Aa over Heukelum?

Gemeentelijke indeling

1811 - 1985     gemeente Heukelum
1986 - 2018     gemeente Lingewaal
2019 - heden    gemeente West Betuwe

Gemeentewapen
Het wapen van de voormalige gemeente Heukelum werd op 24 juli 1816 bij besluit van de Hoge Raad van Adel verleend aan de gemeente. De beschrijving van het wapen luidt als volgt:Van lazuur, beladen met een getorende poort van goud. Zie ook: gemeentewapen op Wikipedia.

Korte geschiedenis van Heukelum
Rond 1230 werd Heukelum ommuurd, wat wijst op de groeiende betekenis van de nederzetting. De roemruchte familie Van Arkel liet rond 1286 het kasteel Heukelum (ook bekend als Merckenburg) bouwen.

Legende
Er bestaat een legende over heer Jan II van Arkel, die Heukelum opnieuw zou hebben opgebouwd na plundering door de Vikingen. Hij zou door achter een zwaan aan te varen naar de juiste plek zijn geleid.

Stadsrechten en heerlijkheid
Vóór 1393 verkreeg Heukelum stadsrechten. Het groeide uit tot een ministaatje met eigen munt, rechtspraak, windrecht, zwanendrift en collatierecht.

Rampen en tegenslagen
Heukelum werd geteisterd door verschillende rampen:

• Overstromingen
• In 1672 werd het kasteel geplunderd en deels verwoest door Franse troepen.
• In 1772 vond een grote stadsbrand plaats, waarbij 36 van de ongeveer 100 houten huizen verloren gingen.

Archeologische vondst
Bij een dijkdoorbraak van de Linge op 26 januari 1820 kwam een mammoetschedel tevoorschijn, die uiteindelijk in het Teylers Museum in Haarlem terechtkwam.

Religieuze geschiedenis
Na de Hervorming bleef Heukelum lange tijd een bedevaartsoord. Tot 1655 vonden er jaarlijks met Pinksteren grote processies plaats, gevolgd door een kermis. De kermis bleef bestaan tot in de jaren 1970.