Korte geschiedenis van het dorp Gellicum

De naam Gellicum, vroeger geschreven als Gallinghem, verschijnt voor het eerst in 983 in onze geschiedenis. Het staat op een inkomstenlijst van de abdij van Werden. Over de exacte datum is echter discussie.

Ontstaan en heerlijkheid

Gellicum groeide rustig rondom een versterkt huis dat er al vroeg stond. Dit huis stond op de plek waar nu de voormalige pastorie is. Het kasteel en de heerlijkheid behoorden aan het bekende geslacht Van Arkel. Door vererving kwamen ze achtereenvolgens in handen van de families Heukelom, Weerdenborch, van Scherpenseel, de Riviere, Tengnagell en van Son.

In 1800 verkocht de weduwe van Van Son het kasteel en de heerlijkheid. Tegen die tijd was ‘heerlijkheid’ vooral nog een titel zonder veel rechten. Er was alleen nog het collatierecht: het recht van de landsheer om een pastoor of dominee aan te wijzen. In 1802 werd het kasteeltje, dat toen al vervallen was, afgebroken.

De kerk van Gellicum

Waarschijnlijk stond er al in de 13e eeuw een eenvoudig bakstenen kerkje. In 1261 werd het nog gezien als een kapel van de kerk te Beesd. De pastoors van die kerk behoorden tot het klooster Mariënwaerd.

Een eeuw later werd het schip van de kerk gesloopt en vervangen door een grotere, eenbeukige kerk. In 1470 kreeg de kerk aan de noordkant een zijbeuk en werd een nieuw koor gebouwd. In 1520 kwam er een sacristie bij.

Veranderingen na de Reformatie

In 1581 raakte de rooms-katholieke gemeenschap de kerk kwijt en kwam de kleine hervormde gemeente er. In 1803 kwam de kerk echter weer in katholieke handen. Dit kwam doordat de Franse Revolutie had gezorgd voor gelijkberechtiging van godsdiensten.

Volgens een regeling kwam de kerk toe aan de grootste geloofsgemeenschap. In 1803 woonden er in Gellicum 80 hervormden en 138 katholieken, waardoor de kerk aan de katholieken werd gegeven. De hervormden bouwden daarom een klein kerkje aan de dijk.

Het rechthuis van Gellicum

Tegen het hervormde kerkje staat een bijzonder rechthuis, gebouwd in 1630. Dit was het gerechtsgebouw van het schoutambt Gellicum. Zowel het rechthuis als de toren zijn nu eigendom van de gemeente Geldermalsen.

Restauratie en kunstwerken

Toen de kerk weer katholiek werd, werd het interieur vernieuwd. In 1860 restaureerde architect Tepe de kerk. Het hoogaltaar, de preekstoel, communiebank, monstrans, kelken en kandelaars dateren uit deze tijd.

Er hangen twee bijzondere schilderijen die waarschijnlijk uit de pastorie van Rumpt komen: een kruisafname van Christus in de stijl van Van Dijck (eind 17e eeuw) en Maria ten Hemelopneming van een leerling van Rubens (begin 18e eeuw).

Verbinding en parochiefusie

De rivier de Linge maakte dat Gellicum lange tijd geïsoleerd lag. Dit veranderde in 1965 toen er een brug over de Linge werd gebouwd, waardoor de belangrijke weg van Leerdam naar Geldermalsen werd verbonden. Hierdoor kwam het dorp Rhenoy, dat eerst alleen met een veer bereikbaar was, veel dichterbij.

Omdat de parochies van Gellicum en Rhenoy beide klein waren, fuseerden ze in 1968 tot de parochie Onze Lieve Vrouw.

Restauratie en status van de kerk

In 1980 werd de kerk grondig gerestaureerd. Hierdoor is de kerk een van de mooiste middeleeuwse kerken in de Betuwe en een van de weinige middeleeuwse kerken boven de grote rivieren die nog in katholieke handen is.