Mijn Studiezaal (inloggen)x3153 Archief van de Classis Bommel van de Nederlandse Hervormde Kerk, (1612) 1615 - 2007
3153 Archief van de Classis Bommel van de Nederlandse Hervormde Kerk, (1612) 1615 - 2007Uitleg bij archieftoegang
Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.
Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:
• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen
De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.
De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.
De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.
Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.
Zoek in deze inventaris
3153
Archief van de Classis Bommel van de Nederlandse Hervormde Kerk, (1612) 1615 - 2007
Inleiding
1. De classis Bommel Door de overgang in 1572 naar de zijde van de opstandelingen tegen Spanje, kwam de Bommelerwaard los te staan van de, vooralsnog Spaans gebleven, rest van Gelderland. Dat had onder meer tot gevolg dat de streek kerkelijk gezien werd ingedeeld bij Holland en tot de classis Dordrecht ging behoren. Vanaf 1578 maakte Bommel en de Bommelerwaard deel uit van de classis Gorcum, waartoe ook Heusden, woudrichem, Vianen, Culemborg, Buren, Leerdam, Asperen, Heukelum, en alle onderhorige dorpen, hoorden. Nadat de Bommelerwaard weer Gelders was geworden in 1602 (de reductie van Bommel), werd de streek een onderdeel van de classis Nijmegen. Van die classis splitste zich echter al in 1606 de nieuwe classis Tiel-Bommel af. Op 20 september 1614 gingen Tiel en Bommel ieder afzonderlijk een classis vormen(1). De serie acta (notulen) in dit archief begint in 1615. Het oudste stuk in het archief is overigens een eigentijdse kopie van een brief uit 1612 (nummer 3153/509), die waarschijnlijk als een voorstuk in een bepaalde zaak heeft gediend. De acta van de classes waartoe Bommel tot 1614 behoorde en de acta van de Classis Bommel tot en met 1620 zijn overigens getranscribeerd en geannoteerd uitgegeven (2).  2. Het archief Het archief berustte tot 1971 in de St. Maartenskerk te Zaltbommel (3). In dat jaar werd het archief overgebracht naar de archiefkluis in het kerkelijk bureau te Tiel. Het archief werd op de vloer van de kluis op een grote hoop gestapeld. Een schriftelijke overeenkomst over de overbrenging van het archief werd niet opgemaakt (4). In Tiel liep het archief helaas zware vochtschade op. Die vochtschade leidde tot schimmelvorming. Door een scriba van de classis, die in Neerijnen woonde, is het archief later vanuit Tiel overgebracht naar de archiefbewaarplaats van de gemeente Neerijnen. Het archief is vanuit die bewaarplaats in 1994 in bewaring gegeven bij het Streekarchief Bommelerwaard te Zaltbommel. 3. De inventarisatie Het archief is in de loop der tijden meerdere malen geordend (6). In 1951 bracht de archivaris van de Nederlands Hervormde Kerk in het archief en de inventaris een vierdeling aan: Oud-archief (tot 1816), Nieuw-archief (na 1816), Bijlagen en Bibliotheek. Hij maakte binnen die rubrieken geen verdere onderverdeling. Evenmin maakte hij een scheiding tussen de ringarchieven en het archief van de classis. Ook het archief van de classis Tielerwaard gaf hij geen aparte plaats (7). De nummering werd voor wat de delen en banden betreft met een etiket op de rug aangebracht. De losse stukken werden in geëtiketteerde omslagen en portefeuilles geborgen. De beschrijvingen waren niet altijd correct en de ordening was zo grofmazig dat een enkel nummer soms wel twee archiefdozen besloeg. 4. Omvang en openbaarheid Het archief beslaat 26 strekkende meter. Voor de raadpleging door derden van archiefbescheiden, jonger dan 50 jaren is schriftelijke toestemming vereist van de Classis Bommel.
Noten
1. L.M. Verseput, Grepen uit de geschiedenis van de Hervorming en van de Hervormde Kerk in de Bommelerwaard, in: Tussen de Voorn en Loevestein, I(1965)nr.3,p.41-44 en II(1965)nr.1,p.67-69. G. Hamoen, Gegevens betreffende de Bommelerwaard uit het classicaal archief van Heusden (1579-1602), in: Tussen de Voorn en Loevestein, VII(1971)nr.2,p.11-15. G. Hamoen, Het begin van de reformatie in de Bommelewaard, in: Tussen de Voorn en Loevestein, XX(1984)nr.52,p.1-12.
2. Zie daarvoor de in de literatuurlijst bij deze inleiding genoemde publicaties van Van Doorn, Verschoor en Ravensberger.
3. In een conflict, dat in 1643 met een overeenkomst werd beslecht, weigerde de kerkeraad van Zaltbommel de classis de toegang tot het eigen archief. Zie: A. Houtkoop, De praktijk van het Hervormd Kerkbestuur te Zaltbommel, in: Tussen de Voorn en Loevestein, IX(1974)nr.26,p.64-80.
4. Archief van de Commissie voor de Archieven van de Nederlandse Hervormde Kerk, dossier classis Bommel, verslag van een inspectiebezoek d.d. 8-7-1971 van J.G.J. van Booma. Uit andere verslagen in dit dossier blijkt dat het archief vóór 1971 in goede staat verkeerde. Expliciet wordt enkele malen vermeld dat het 'volkomen droog' was.
5. Tot het archief behoorde een formulierenboek voor schoolmeesters in de classis Bommel met handtekeningen van onderwijzers uit de jaren 1704-1784. Dat blijkt uit een artikel van M.C. Nijland in de Navorscher 45(1895)7-10. Mevr. E.P. de Booy attendeerde de archivaris van de Nederlandse Hervormde Kerk daarop bij brief d.d. 26-6-1978 (Archief van de Commissie voor de Archieven van de Nederlandse Hervormde Kerk, dossier classis Bommel). Waar dit register momenteel berust is onbekend.
6. Zie nummer 3153/252.
7. Zie de nummers 3153/83, 3153/89-3153/92; speciaal de notabene bij de nummers 3153/89-3153/90.
Literatuur
Broeke, C. van den, Een geschiedenis van de classis : classicale typen tussen idee en werkelijkheid (1571-2004), Kampen 2005. - Dooren, J.P. van (ed), Classicate Acta 1573-1620. Particuliere synode Zuid-Holland. I: Classis Dordrecht 1573-1600, Rijks Geschiedkundige Publicatiën, kleine serie 49 's-Gravenhage 1980. (Opmerking: Zaltbommel hoorde tot in 1579 tot de classis Dordrecht).
Hamoen, G., Overzicht vicarie-goederen Bommelerwaard, in: Tussen de Voorn en Loevestein, III(1967)nr.3, p.191 - 192.
Hamoen, G., Gegevens betreffende de Bommelerwaard uit het classicaal archief van Heusden (1579-1602), in: Tussen de Voorn en Loevestein, VII(1971)nr.2,p.11-15.
Hamoen, G., Het begin van de reformatie in de Bommelewaard, in: Tussen de Voorn en Loevestein, XX(1984)nr.52,p.1-12.
Maris, A.J., De reformatie der geestelijke en kerkelijke goederen in Gelderland : in het bijzonder in het kwartier van Nijmegen, 's-Gravenhage 1939.
Mijland, M.C. , Schoolwezen, in: De Navorscher 45(1895)7-10. - Potjer, M., Moord en doodslag op de Gelderse en naburige synodes in de zeventiende eeuw, in: Bijdragen en Medelingen Gelre, LXXXVIII(1997)39-57.
Ravensberger, C. (ed.), Classicale Acta 1573-1620 : IX Provinciale synode Gelderland, band 1: Classis Nijmegen 1598-1620, Classis Tiel/Bommel 1606-1613, Classis Tiel 1613-1620, Classis Bommel 1614-1620, band 2: Classis Zutphen 1593-1620, Classis Over-Veluwe (Arnhem) 1598-1620, Classis Neder-veluwe (Harderwijk) 1592-1620. Rijks Geschiedkundige Publicatiën, kleine serie 111, Den Haag 2012.
Verschoor, A.J. (ed.), Classicale Acta 1573-1620 : VIII Classis Gorinchem 1579-1620, Rijks Geschiedkundige Publicatiën uitgegeven door het Instituut voor Nederlandse Geschiedenis. Kleine Serie 108, Den Haag 2008.
Verseput, M., Grepen uit de geschiedenis van de Hervorming en van de Hervormde Kerk in de Bommelerwaard, in: Tussen de Voorn en Loevestein, I(1965)nr.3,p.41-44 en II(1965)nr.1,p.67-69.
Bijlagen Inleiding
BIJLAGE 1: LIJST VAN STUKKEN BESCHREVEN IN DE INVENTARIS UIT 1951 EN DIE NIET ZIJN AANGETROFFEN BIJ DE OVERDRACHT VAN HET ARCHIEF
3153/17. 'Acta Classis etra-ordinaris', notulen van de buitengewone vergaderingen van de classis over 1765-1796.
3153/94: 'Acta', notulen van de corresponderende classis Nijmegen, 1625-1692, 1 omslag..
3153/132: Ingekomen stukken 1838-1844, 1 omslag.
3153/165: Lijsten van stukken, behorende bij het scribaat van het classicaal bestuur, 1839 en ca. 1880, 1 omslag
3153/656: Deel V van het gedrukte achtdelige werk 'Acta der provinciale en particuliere synoden gehouden in de Noordelijke Nederlanden 1572-1620' door J. Reitsma en S.D. van Veen.
-
BIJLAGE 2: CONCORDANS De concordans was nodig omdat de nummering uit 1951 en van de latere aanvullingen en herinventarisaties regelmatig is gebruikt in allerlei publicaties. Die nummering is daarom voor zover mogelijk in stand gehouden, maar bij al te grote materiële eenheden was splitsing van de pakken met stukken vaak om beheerstechnische redenen niet te voorkomen.
Oud --> 3153/Nieuw
3153/26 --> 3153/505-3153/508 3153/27 --> 3153/509-3153/511 3153/34 --> 3153/512-3153/524 3153/86 --> 3153/525-3153/527 3153/87 --> 3153/528-3153/531 3153/88 --> 3153/532-3153/534 3153/95 --> 3153/535-3153/537 3153/96 --> 3153/538-3153/541, 3153/661 3153/102 --> 3153/542-3153/544 3153/103 --> 3153/545-3153/547, 3153/662 3153/104 --> 3153/548-3153/551, 3153/663 3153/105 --> 3153/552-3153/555 3153/106 --> 3153/556-3153/559, 3153/664 3153/115 --> 3153/115, 3153/665 3153/127 --> 3153/560-3153/562 3153/128 --> 3153/563-3153/566 3153/129 --> 3153/567-3153/570 3153/130 --> 3153/571-3153/576 3153/133 --> 3153/577-3153/579 3153/134 --> 3153/580-3153/581, 3153/666 3153/135 --> 3153/582-3153/583, 3153/667 3153/136 --> 3153/584-3153/585, 3153/668 3153/137 --> 3153/586-3153/588 3153/138 --> 3153/589-3153/591, 3153/669 3153/139 --> 3153/592-3153/593, 3153/670 3153/140 --> 3153/594-3153/595, 3153/671-3153/672 3153/141 --> 3153/596-3153/598, 3153/673 3153/142 --> 3153/142, 3153/674 3153/143 --> 3153/599-3153/601, 3153/675 3153/144 --> 3153/602-3153/603, 3153/676 3153/145 --> 3153/604-3153/605 3153/146 --> 3153/606-3153/607, 3153/677 3153/147 --> 3153/147, 3153/678-3153/679 3153/148 --> 3153/48, 3153/680-3153/681 3153/149 --> 3153/608-3153/609, 3153/682 3153/150 --> 3153/610-3153/612 3153/151 --> 3153/613-3153/617 3153/166 --> 3153/166, 3153/683 3153/184 --> 3153/184, 3153/684 3153/190 --> 3153/190, 3153/618 3153/199 --> 3153/619-3153/620 3153/201 --> 3153/621-3153/625 3153/202 --> 3153/626-3153/631 3153/203 --> 3153/631-3153/638 3153/204 --> 3153/639-3153/643 3153/205 --> 3153/644-3153/649 3153/206 --> 3153/206, 3153/685 3153/218 --> 3153/218, 3153/686 3153/219 --> 3153/219, 3153/687 3153/220 --> 3153/220, 3153/688 3153/254 --> Vernietigd in 2013 (nummer hergebruikt, zie onder bij nr. 3153/331) 3153/265 --> 3153/652-3153/655, 3153/657-3153/659 3153/269 --> 3153/269, 3153/689-3153/694 3153/270 --> 3153/270, 3153/695-3153/700 3153/271 --> 3153/271, 3153/701-3153/704 3153/272 --> 3153/272, 3153/705-3153/709 3153/273 --> 3153/273, 3153/710-3153/713 3153/274 --> 3153/274, 3153/714-3153/716 3153/275 --> 3153/275, 3153/717-3153/719 3153/276 --> 3153/276, 3153/720-3153/722 3153/277 --> 3153/277, 3153/723-3153/724 3153/278 --> 3153/278, 3153/725-3153/729 3153/279 --> 3153/279, 3153/730-3153/737 3153/280 --> 3153/280, 3153/738-3153/746 3153/281 --> 3153/281, 3153/747-3153/758 3153/282 --> 3153/282, 3153/759-3153/764 3153/283 --> 3153/283, 3153/765-3153/771 3153/284 --> 3153/284, 3153/772-3153/778 3153/285 --> 3153/285, 3153/779-3153/785 3153/286 --> 3153/286, 3153/786-3153/792 3153/287 --> 3153/287, 3153/793-3153/798 3153/288 --> 3153/288, 3153/799-3153/805 3153/289 --> 3153/289, 3153/806-3153/812 3153/290 --> 3153/290, 3153/813-3153/819 3153/291 --> 3153/291, 3153/820-3153/828 3153/292 --> 3153/292, 3153/829-3153/837 3153/293 --> 3153/293, 3153/838-3153/844 3153/294 --> 3153/294, 3153/845-3153/849 3153/295 --> 3153/295, 3153/850-3153/858 3153/296 --> 3153/296, 3153/859-3153/863 3153/326 --> 3153/326, 3153/864 3153/328 --> 3153/328, 3153/865 3153/331 --> 3153/331, 3153/254 3153/494 --> toegevoegd aan 3153/253
Inventaris
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Creative Commons (CC BY-SA 4.0)MAIS-(M)DWS is een product van DE REE archiefsystemen BV
meer informatie over MAIS-(M)DWS
meer informatie over MAIS-(M)DWS