Eerste uitgavenoverzicht Elisabeth Weeshuis
Het archief van het Elisabeth Weeshuis in Culemborg ligt bij het RAR. Af en toe krijgen we nog aanvullingen op het archief. En bij een daarvan zat wel een heel bijzonder stuk: de eerste jaarrekening uit 1560.
Dit eerste overzicht van uitgaven is opgesteld door Elisabeth Mathijsdr, de meesteresse van het weeshuis, dat dan nog ’t heylige leven’ heet. De rekening loopt van 29 augustus 1560 (“Sint Jansdach onthoofdinge” = de dag waarop Johannes de Doper onthoofd werd) tot en met 28 augustus 1561. Er staat in wat er is uitgegeven voor de keuken, de huishouding en het onderhoud van de wezen. 
In het boekje zit ook een transcriptie van de eerste en laatste pagina en een stukje van de rekeningen.
Vrouwe Elisabeth van Culemborg
De geschiedenis van het weeshuis begint in 1560. Vrouwe Elisabeth van Culemborg laat bij haar overlijden het grootste deel van haar vermogen na aan de armen. Met dit kapitaal worden 2 weeshuizen gesticht: een voor 12 kinderen in Hoogstraten (België) en een voor 48 kinderen in Culemborg. Het Culemborgse Weeshuis is het eerste in de noordelijke Nederlanden waarvoor een nieuw gebouw wordt gebouwd.
Wezen
In het weeshuis wonen maximaal 24 jongens en 24 meisjes, afhankelijk van hoeveel geld er is. De jongsten zijn 6 jaar oud. Het huis wordt geleid door een echtpaar: de binnenvader en -moeder. De kinderen krijgen kleding, eten, onderwijs en gaan naar de kerk. Als ze 12 zijn, leren de jongens een vak en de meisjes worden voorbereid op hun rol als huisvrouw.
Vier eeuwen
In vier eeuwen tijd groeien er 700 weeskinderen op in het Culemborgse Weeshuis. Het weeshuis is van oorsprong katholiek, maar wordt in de Tachtigjarige oorlog protestant. En vanaf 1795 zijn zowel katholieke als protestante kinderen welkom. Het weeshuis sluit in 1952; er woont dan nog 1 wees.
Museum
In het gebouw zit nu een museum. Daar kun je veel meer ontdekken over het leven van toen in het weeshuis. Er loopt ook een prachtig project waarbij vrijwilligers weeskinderen een naam en een gezicht geven door hun levensverhaal vast te leggen aan de hand van archiefonderzoek.
Wil je zelf op zoek? Het weeshuisarchief is, op een paar stukken na, gedigitaliseerd en op onze site te bekijken.