bladzijde met uitgaven voor het elisabeth weeshuis in culemborg in 1560 en 1561
15 mei 2023

Eerste uitgavenoverzicht Elisabeth Weeshuis

Het archief van het Elisabeth Weeshuis in Culemborg ligt bij het RAR. Af en toe krijgen we nog aanvullingen op het archief. En bij een daarvan zat wel een heel bijzonder stuk: de eerste jaarrekening uit 1560.

Dit eerste overzicht van uitgaven is opgesteld door Elisabeth Mathijsdr, de meesteresse van het weeshuis, dat dan nog ’t heylige leven’ heet. De rekening loopt van 29 augustus 1560 (“Sint Jansdach onthoofdinge” = de dag waarop Johannes de Doper onthoofd werd) tot en met 28 augustus 1561. Er staat in wat er is uitgegeven voor de keuken, de huishouding en het onderhoud van de wezen. bladzijde met uitgaven in 1560-1561 voor het Elisabeth Weeshuis in Culemborg

In het boekje zit ook een transcriptie van de eerste en laatste pagina en een stukje van de rekeningen.eerste pagina uitgavenoverzicht 1560-1561 Elisabeth Weeshuis CulemborgVrouwe Elisabeth van Culemborg

De geschiedenis van het weeshuis begint in 1560. Vrouwe Elisabeth van Culemborg laat bij haar overlijden het grootste deel van haar vermogen na aan de armen. Met dit kapitaal worden 2 weeshuizen gesticht: een voor 12 kinderen in Hoogstraten (België) en een voor 48 kinderen in Culemborg. Het Culemborgse Weeshuis is het eerste in de noordelijke Nederlanden waarvoor een nieuw gebouw wordt gebouwd.'Fundatiebrief', akte van stichting van het weeshuis, houdende onder meer een algemeen en huishoudelijk reglement Elisabeth Weeshuis Culemborg, 1560

Wezen

In het weeshuis wonen maximaal 24 jongens en 24 meisjes, afhankelijk van hoeveel geld er is. De jongsten zijn 6 jaar oud. Het huis wordt geleid door een echtpaar: de binnenvader en -moeder. De kinderen krijgen kleding, eten, onderwijs en gaan naar de kerk. Als ze 12 zijn, leren de jongens een vak en de meisjes worden voorbereid op hun rol als huisvrouw.

prentbriefkaart uitgegeven door F. Dalstra uit Culemborg met een foto van weeskinderen
Prentbriefkaart met foto van weeskinderen van het Elisabeth Weeshuis, uitgegeven door F. Dalstra uit Culemborg. Fotograaf onbekend. 

 

Vier eeuwen

In vier eeuwen tijd groeien er 700 weeskinderen op in het Culemborgse Weeshuis. Het weeshuis is van oorsprong katholiek, maar wordt in de Tachtigjarige oorlog protestant. En vanaf 1795 zijn zowel katholieke als protestante kinderen welkom. Het weeshuis sluit in 1952; er woont dan nog 1 wees.

prentbriefkaart 1999, uitgegeven door vrienden van het museum elisabeth weeshuis met een tekening van een weesmeisje voor de poort van het weeshuis en de jaartallen 1560 en 1860
Prentbriefkaart, uitgegeven door Vrienden van het Elisabeth Weeshuis Museum. De afbeelding is een ets van Van Erp Taalman Kip die in 1860 is uitgegeven door P. vd Weyer. 

Museum

In het gebouw zit nu een museum. Daar kun je veel meer ontdekken over het leven van toen in het weeshuis. Er loopt ook een prachtig project waarbij vrijwilligers weeskinderen een naam en een gezicht geven door hun levensverhaal vast te leggen aan de hand van archiefonderzoek.

Wil je zelf op zoek? Het weeshuisarchief is, op een paar stukken na, gedigitaliseerd en op onze site te bekijken.