Korte geschiedenis van het dorp Hellouw

Hellouw is een oud dorp dat al bestond vóór het jaar 850. Door de eeuwen heen had het dorp verschillende namen, zoals Helloua, Hellu, Helloa, Hallouwa of Hellowa. De naam Hallouwa (uit te spreken als Hellowa) verwijst naar Allouage, een leengoed en bos in de gemeente Béthune (Frankrijk).

Tussen Hellouw en Haaften stond vroeger een grenspaal met de tekst “De Heerlijkheid Hellouw”. Deze heerlijkheid bestond waarschijnlijk al in 850 of nog eerder. In oorkondes wordt “De Villa Hellowa” (ook wel ‘spijktertje’ genoemd) op 12 augustus 850 vermeld, wat bewijst dat Hellouw een van de oudste dorpen in de regio is. De heerlijkheid behoorde toen waarschijnlijk toe aan het geslacht Hellu (of Hellowa) en bleef eeuwenlang in hun bezit.

Geslacht Hellu en de Heerlijkheid

Uit historische gegevens, zoals die van A.J. van der Aa (1792-1857), blijkt dat in 1345 Goossen van Hellu schepen was van het nabijgelegen Tuil. Ook was er een Johan van Hellu, wiens dochter Ulindis in 1352 de tienden en kerkgiften in erfpacht kreeg. Zij trouwde met Rutger van Zoelen. Na haar overlijden ging het erfpachtrecht naar haar zuster Agnes van Hellu, weduwe van Hubert van Golbertingen, die ook het tiendrecht van Haaften bezat. Agnes droeg deze rechten over aan haar neef Ermund van Hellu, ook wel ‘de rover’ genoemd.

In 1417 schonk de Abdij Abdinghof te Paderborn deze rechten aan Otto van Asperen, genaamd van Vuren. Over de betaling van pacht ontstond een geschil, maar in 1473 kreeg Johan van Asperen en Vuren deze rechten weer in erfpacht. Later kwam Ridder Walraven van Haaften in het bezit van deze rechten.

Overstromingen en rampen

Hellouw leed door de eeuwen heen zwaar onder overstromingen. De watersnood van 14 februari 1709 was een van de zwaarste. Hierbij werden huizen weggespoeld en werd het Aderlijk huis (Villa Hellowa, ook ‘Het Spijkertje’ genoemd) volledig verwoest. De fundamenten waren daarna niet meer terug te vinden.

Van der Aa beschreef deze ramp als volgt:
“Het dorp Hellowa werd door den watervloed van 14 februarij 1709 zeer geteisterd; het water scheurde de dijk en maakte een opening van 60 à 70 roeden. Inwoners vluchtten naar de dijk met weinig bezit, terwijl ze zagen hoe hun huizen en schuren verloren gingen.”

Daarnaast waren er ook zware overstromingen in 1697, 1993 en 1995. In 1989 zijn de dijken rond Hellouw verhoogd om beter bestand te zijn tegen hoog water.

Hellouw nu

Hellouw staat bekend om zijn boerderijen, zoals de oude Korfhoeve en Vossenjacht, maar ook nieuwere bedrijven zoals zuivelboerderij Noordam. Bij Noordam worden zelfs eigen zuivelproducten gemaakt en verkocht.

Het symbool van Hellouw is de molen, een zogenaamde wipmolen die als watermolen dienstdoet. De huidige molen dateert uit 1864 en is de vierde op deze plek. Eerdere molens werden door overstromingen of brand verwoest. De molen pompte water uit de polder tot 1947 en is daarna verschillende keren gerestaureerd, laatst in 1994. Sindsdien is de molen weer maalvaardig en kan hij bekeken worden vanaf de A15 en andere wegen.

Gemeentelijke indeling

Hellouw heeft ongeveer 910 inwoners en het aantal groeit waarschijnlijk nog. Tot 1 januari 1818 vormden Herwijnen, Hellouw en Haaften samen de gemeente Haaften. Later ging Herwijnen op in de gemeente Lingewaal. Haaften en Hellouw bleven waarschijnlijk samen een gemeente. Op 1 januari 1978 werden Haaften en Hellouw samengevoegd met de gemeente Neerijnen.