Kaartjes bij de koek
Acht jaar geleden ontstond een bijzonder contact. We kochten wat verzamelkaartjes van de Engelsman Patrick Marks via internet. Patrick is zo enthousiast dat hij ondertussen regelmatig zijn vondsten aan het RAR schenkt! Onlangs kregen we weer 7 zeldzame 'Aben-kaartjes'.
Daarmee hebben we nu in totaal 44 kaartjes in de collectie en online.
Aben-kaartjes
Aben-kaartjes zijn heel bijzondere verzamelkaartjes van de Ammerzodense koekfabriek De Bijenkorf (1887-1935). De kaartjes kon je sparen bij een honingkoek. Er staan leuke afbeeldingen op en spreuken of rijmpjes. Ze zijn heel zeldzaam en Aben was met dit idee zelfs eerder dan ‘concurrent’ Verkade.
Johannes Gerardus Aben begon rond 1887 met een koekfabriek. Hij was heel ondernemend en kende de kracht van reclame. Hij adverteerde in de kranten en omschreef zijn ‘zuivere honingkoek’ als ‘in Binnen- en Buitenland bekroond met de Hoogste Onderscheidingen’. Hij had ook een briefhoofd met een – fantasie - afbeelding van de fabriek en medailles die de fabriek zou hebben gekregen.
Ondernemersgeest
In 1895 maakte hij een uitbeelding in koek van 130 x 100 x 15 cm. Het was een afbeelding van het uitrukken van een brandspuit van een Rotterdams weeshuis, iets dat 8 jaar eerder was gebeurd. De koek werd bij het weeshuis tentoongesteld en daarna aan het weeshuis cadeau gegeven.
En hij was dus een van de eersten die verzamelplaatjes uitgaf. Op die plaatjes speelde hij ook af en toe in op de actualiteit. Na de eerste internationale vredesconferentie in Den Haag in 1898 gaf hij bijvoorbeeld een plaatje uit met achterop de tekst: De conferentie in Den Haag, leert ons den vrede kennen. En met het oog op onze maag. Zoo drank als spijs waarderen. Vandaar dat Aben’s Honingkoek. Alom thans is vermaard. En ’t fabricaat, hoe men ook zoek. Niet wordt geëvenaard.
Deze ondernemersgeest werpt zijn vruchten af. Al in 1893 zoekt Aben 2 koekbakkersknechten en begin 20e eeuw werken er al 13 mensen bij de Bijenkorf. In 1907 hebben ze voor 2000 gulden aan malado, stroop, gember, honing en andere ingrediënten op voorraad.
Een leven op stand
Hoewel hij de fabriek omschrijft als stoomkoekfabriek werkt de fabriek in 1906 zeker al op een petroleummotor van 10 pk. Dat het hem goed ging, zien we ook terug in een boedelbeschrijving na het overlijden van zijn vrouw in 1906. Hij heeft een ‘gramaphone’, een wijnvoorraad van 25 gulden, een wagen, rijtuig, paard, fiets, motor, ‘waschfornuis, machine en tobben’, obligaties en schuldbekentenissen, een riante woning aan de Haarstraat en percelen land onder Beesd.
Na de eerste wereldoorlog horen we niet veel meer over De Bijenkorf. In 1926 treedt Aben terug als directeur (hij is dan 65) en draagt hij de fabriek over aan zijn schoonzoon Herman Cornelis Marie Daniels. Het lijkt er bijna op alsof deze de fabriek nog een paar jaar overeind heeft gehouden voor zijn schoonvader. Een half jaar nadat Aben overlijdt, sluiten de deuren voorgoed.
Deze tekst is een ingekorte versie van een artikel van Sil van Doornmalen voor het tijdschrift Tussen de Voorn en Loevestein, nr 114 uit 2001