Hurwenen

Hurwenen is een dorp in de gemeente Maasdriel

Herkomst naam
De oudst bekende vermelding van Hurwenen dateert van 1320. Dit betreft de zogenaamde ‘Drielse Weteringbrief’, een oorkonde waarin Graaf Reinoud II van Gelre aan de eigenaren van Driel, Rossum en Hurwenen het recht verleende om een wetering te graven ten behoeve van de afwatering. De schrijfwijze van de plaats varieerde nogal eens: ‘Harwijnen’, ‘Horwiinen’, ‘Hurwenen’, maar ook ‘Herwijnen’. De laatste schrijfwijze kon verwarring opleveren met de plaats Herwijnen ten noorden van de Waal. De naamsverklaring is nog niet helder. Het achtervoegsel ‘wenen’ zou duiden op een weide. Het eerste deel van de naam ‘Hor’ ‘Har’of ‘Hur’ is verklaard als een laag, nat landsdeel: Hurwenen zou dan betekenen: een laaggelegen, zeer natte weide. Wat zegt het Aardrijkskundig woordenboek van Van der Aa over Hurwenen?

Gemeentelijke indeling Hurwenen
1810 - 1820    gemeente Rossum  
1821 - 1955    gemeente Hurwenen
1955 - 1999    gemeente Rossum
1999 - heden    gemeente Maasdriel

Gemeentewapen
Op 28 december 1906 wordt aan de voormalige gemeente Hurwenen een wapen verleend van zilver met drie schuine balken van sabel. Een jaar later wordt op verzoek van de gemeenteraad ook toestemming gegeven om twee schildhouders en een kroon te mogen voeren. Vanaf 19 december 1907 is de officiële omschrijving: van zilver met drie rechterschuinbalken van sabel, het schild gedekt met een gouden kroon van drie fleurons en twee paarlen, en vastgehouden door twee naakte wildemannen, houdende ieder een staf in de hand'. Zie ook : webpagina Heraldry of the world.

Korte geschiedenis van Hurwenen
De geschiedenis van Hurwenen begint indirect met de nabijgelegen nederzetting Oensel, die rond het begin van onze jaartelling al bewoond was. Archeologische opgravingen tonen aan dat er in die tijd landbouw en veeteelt werd bedreven, waarbij waarschijnlijk paarden werden gefokt voor het Romeinse leger. Na de Romeinse periode werd het gebied door stijging van de waterspiegel onbewoonbaar, waardoor het een leefgebied werd voor wild en vis. Pas rond 1300 begon Hurwenen zelf vorm te krijgen, toen er dijken werden aangelegd en een polderbestuur werd opgericht om de waterhuishouding te regelen.

Middeleeuwen en heerlijkheid
Rond 1300 werd Hurwenen een zogenoemde heerlijkheid met een eigen rechtbank. Het dorp werd vanaf 1350 herhaaldelijk getroffen door oorlogen en plunderingen. Net voor 1600 werd de Hurnse waard het toneel van hevige gevechten tussen Spaanse troepen en Staatse soldaten onder leiding van Prins Maurits. Alle woningen werden platgebrand, en de overlevenden vluchtten naar veiliger oorden. Pas veertig jaar later keerden migranten terug, aangetrokken door de vruchtbare grond en lage grondprijzen. Het dorp kreeg toen ook zijn eerste school.

Franse tijd en economische bloei
Tijdens de Franse bezetting (1795-1813) profiteerden boeren van hoge voedselprijzen en de vraag naar paarden en verhuurden arme stadsbewoners zich als knechten. Anderzijds legde de Franse tijd een hoge belastingdruk op de inwoners. In deze periode kreeg Hurwenen de status van zelfstandige gemeente.

Watersnoodrampen
Hurwenen heeft regelmatig te maken gehad met overstromingen. Een grote ramp vond plaats in 1861, waarbij zware schade werd aangericht. De plaatselijke dominee speelde een belangrijke rol in het organiseren van hulpverlening vanuit de pastorie. De laatste grote evacuatie vanwege hoog water vond plaats in 1995, waarna definitieve maatregelen werden genomen om de dijken te versterken.

Steenfabriek en industrie
Vanaf ongeveer 1850 ontwikkelde Hurwenen zich als centrum voor steenfabricage. De vaste steenoven bracht economische groei, maar ook sociale spanningen. Onder leiding van fabrikant Groenendaal vonden meerdere stakingen plaats, waarvan één zo heftig was dat de Marechaussee moest ingrijpen. In 1991 sloot de steenfabriek definitief, maar een gedenksteen herinnert aan deze industriële periode.

Hervormde kerk
De Hervormde kerk van Hurwenen speelde een centrale rol in het dorp. Het oorspronkelijke kerkgebouw uit 1845, gebouwd tegen een 15e-eeuwse toren, werd in 1945 verwoest door oorlogsgeweld. In 1949 werd een nieuwe kerk gebouwd in traditionalistische stijl. Sinds 2006 wordt deze niet meer gebruikt voor reguliere diensten, maar wel voor culturele manifestaties.