De geforceerde kluis van Driel

Een van de vrijwilligers van ons Vele Handen-project Waarvan Akte! merkte onlangs schade op aan een repertorium van een notaris in Kerkdriel. Lastig invoeren, dat vooral, maar ook interessant te achterhalen hoe deze schade tot stand is gekomen. Dankzij de aantekeningen op de bladen van de repertoria, gemaakt door het Gelders Archief bij inventarisatie, lijkt hierop nu een antwoord: kruitdamp. 

We duiken in de geschiedenis van de notarissen van Driel aan de hand van hun repertoria en volgen de sporen op de aktenbladen.  

Start: de deels verdwenen bladen uit het repertorium van notaris Constantijn Theodoor Kolfschoten anno 1885, waar de vrijwilligster op wees. Bladerend door het repertorium vallen ook de zwarte sporen op.

Bekijken we alle repertoria van standplaats Driel, dan valt op dat óók de repertoria van notaris Nicolaas Christianus Matheus Werner Koch zijn beschadigd.

In potlood staat er: "... een groot deel der minuten zwart van kruitdamp". Ook in latere jaren zien we beschadiging met een aantekening:Nu met de aantekening: "... grootendeels in olie gedrenkt". Het jaar 1915 geeft uitsluitsel over de aanwezigheid van kruitdamp op de aktenbladen.Hier valt in de aantekening te lezen: "De actes zijn zwart van kruitdamp ten gevolge van de forceering van de kluis..." Deze kluis, waar de repertoria werden bewaard en die in dit geval beschadigd raakte, stond waarschijnlijk in het notariskantoor. De schade is ná 1933 ontstaan met de vroegste beschadiging aan het repertorium van 1885. Dat is een behoorlijk tijdvak. Over een inbraak is in diverse archieven niets te vinden. Daarmee lijkt het ontstaan van de schade te liggen in de Tweede Wereldoorlog.  

Aan het einde 1944 kwam de plaats Kerkdriel in de frontlinie te liggen. Na het optrekken van de troepen bleef het dorp geplunderd en zwaar beschadigd achter. Ook het notariskantoor. Voorts was het openbreken en plunderen van huizen een bekend gegeven. Over forcering van de kluis is niets te vinden, wel is aannemelijk dat tenminste door het geweld op het kantoor de kluis al kan zijn beschadigd door kruitdamp en olie. Driel was overigens tot 1944 de benaming voor de plaatsen Kerkdriel, Velddriel en Hoenzadriel samen. Niet te verwarren met de plaats Driel tussen Heteren en Elden aan de Nederrijn bij Arnhem, bekend van de Slag om Arnhem. Ook de Duitse bezetter vond dit verwarrend. Zo is de naam Driel vanaf 1 augustus 1944 gewijzigd in de gemeente Maasdriel, als naam voor ‘de drie Drielen’ aan de Maas.

Constantijn Theodoor Kolfschoten
In 1876 volgde C.Th. Kolfschoten als tweede notaris in Kerkdriel zijn voorganger Grégoire Koppelaar op, die stopte in 1816. Het verhaal gaat dat enkele vooraanstaande Bossche families sterk aandrongen op het benoemen van een notaris in Kerkdriel, omdat zij voor het beheer van hun vele bezittingen in de uitgestrekte Drielse uiterwaarden een beroep wilden doen op een notaris in de buurt. De eerste akte van Kolfschoten was een houtverkoping.

De notaris liet samen met zijn vrouw Maria Anna Sophia een woonhuis annex notariskantoor in de Kerkstraat bouwen, dat zij in april 1878 in gebruik namen. De villa kreeg de naam 'Sophia'. Kolfschoten is 36 jaar notaris in Kerkdriel geweest, hij overleed op 16 juli 1912.Huize Iepenhof, voorheen Sophia, 1923. Regionaal Archief Rivierenland - Prentbriefkaartencollectie voormalig Streekarchief Bommelerwaard

Door oorlog beschadigde villa Sophia, later Iepenhof genaamd. Bewoond door de notarissen C.T. Kolfschoten en zijn opvolger N.C.M.W. Koch, 1945. Regionaal Archief Rivierenland - Collectie foto's, dia's en negatieven Bommelerwaard

Nicolaas Christianus Matheus Werner Koch
De derde notaris in Kerkdriel werd de in Groningen geboren N.C.M.W. Koch, die zich met zijn vrouw in het pand van notaris Kolfschoten vestigde. De naam van de villa werd gewijzigd in ‘Iepenhof’. Na de Tweede Wereldoorlog was het pand aan de Kerkstraat zwaar beschadigd. De inmiddels bijna 69-jarige Koch had de energie niet meer om het opnieuw op te bouwen en trok zich terug.

Een beschadiging en een kleine aantekening in een repertorium kunnen zo een stuk geschiedenis prijsgeven, dat blijkt maar weer!