De blauwe dood

Cholera in Culemborg

Begin 19^e eeuw verspreidt cholera zich vanuit Azië via handelsroutes naar de rest van de wereld. In 1832 bereikt de eerste golf Nederland. In totaal overlijden in deze en volgende golven meer dan 65.000 mensen aan cholera. De oorzaak van cholera is dan onbekend. Pas later wordt duidelijk dat vervuild water de hoofdoorzaak is.  ^{0635-4774 Aanplakbiljet met waarschuwing voor cholera}

^{Nieuwe Tielsche Courant, 17 augustus 1866}

In Culemborg wonen dan iets meer dan 5.000 mensen. De stad wordt hard getroffen door uitbraken in 1833, 1849, 1859 en 1867. 0827 -4436 Overzicht choleragevallen in Culemborg

In 1866 komt er een choleracommissie en in 1872 een nationale wet op besmettelijke ziekten. Bij uitbraken worden allerlei maatregelen genomen. Wie de regels niet volgt, krijgt boetes. ^{Culemborgsche Courant, 31 augustus 1893}

Patiënten krijgen heftige diarree, drogen uit en de helft overlijdt. Het wordt de blauwe dood genoemd omdat patiënten soms een blauwe huid krijgen door de uitdroging.  Dokter Jacob Hocke Hoogenboom (rechts op de foto bij zijn jubileum in 1926) en verpleger Bart Philippi komen te hulp in 1886. ^{1236–1576, fotograaf onbekend}

Om te voorkomen dat mensen grachtwater drinken, komen er extra pompen. De pompen worden jaar na jaar afgekeurd omdat het water te vervuild is. Het probleem wordt pas opgelost met de bouw van de watertoren met pompgebouw in 1911. ^{1236–3470, Machinisten voor de nieuwe watertoren in Culemborg, fotograaf onbekend1401-2006 Prentbriefkaart uit collectie De Kruijf (1267)}

In kranten staan tips om cholera te voorkomen, maar ook advertenties voor ‘wondermiddeltjes’. ^{Culemborgsche Courant, 24 december 1854}

Het Groene Kruis geeft een boekje met tips uit:^{0830 Archief Groene en Wit-Gele Kruis afdeling Culemborg - 46}

In elk geval moet er ontsmet worden. Daar is iedereen het wel over eens. In Culemborg komt er na een besmetting een mobiele ontsmettingsoven uit Utrecht. Hierin worden matrassen, kleding, enzovoorts ontsmet met stoom. In 1894 besluit B&W er zelf een te bouwen.^{Culemborgsche Courant, 2 juni 1895}

De meeste huizen én de gemeente lozen rechtstreeks op de gracht. ^{0827-4574 Inventarisatie van de aanwezige toiletten en rioolaansluitingen in Culemborg.} 

In 1876 krijgt elk gezin een ton met deksel om uitwerpselen in op te vangen.In 1948 maakt de gemeente een rioleringsplan en een opzet voor een zuiveringsinstallatie. Deze wordt na veel geruzie in 1958 in gebruik genomen. De laatste ton wordt in oktober 1986 opgehaald.