Content met een patent?

Help mee om oude registers van patentschuldigen toegankelijk te maken.

Het Regionaal Archief Rivierenland (RAR) zoekt hulp bij het toegankelijk maken van oude registers van patentschuldigen. Deze documenten zijn uit de periode 1806–1894 en komen uit het Gelders rivierengebied. Vind je het leuk om oud handschrift te lezen, in archieven te duiken of om meer te leren over lokale geschiedenis? Dan is dit project echt iets voor jou!

Wat is het werkgebied?

Het RAR beheert de archieven van de zeven huidige gemeenten die vroeger samen het arrondissement Tiel vormden: Buren, Culemborg, Maasdriel, Neder-Betuwe, Tiel, West Betuwe en Zaltbommel. In de 19e eeuw waren dit 38 gemeenten. Van 16 van deze oude gemeenten zijn registers van patentschuldigen bewaard gebleven.

Wat is het patentrecht?

Het patentrecht werd in 1806 ingevoerd in het toenmalig Bataafs Gemenebest (Nederland zonder Limburg) en bleef bestaan tot 1 mei 1894. Het was eigenlijk een vorm van belasting: je betaalde om een beroep of bedrijf te mogen uitoefenen. Na betaling kreeg je een akte van patent, een soort vergunning. Sommige beroepen hoefden geen patentbelasting te betalen, zoals artsen, ambtenaren, advocaten en kantoorbedienden. Je betaalde de belasting in je woonplaats en het patent was geldig voor heel Nederland.

De belasting was niet op het werkelijke inkomen gebaseerd, het was een schatting op basis van factoren, zoals:

• het soort beroep of bedrijf,
• hoeveel personeel je had,
• waar je werkte,
• en een geschatte (niet echte) omzet of inkomen.

    
[RAR 0670/9139, 0670/10937, 0670/2115, 1236/5825 voddenman]

Veel oude beroepen

In de 19e eeuw bestonden veel verschillende beroepen en bedrijfsvormen. Veel van die beroepen kennen we nu niet meer. Om je te helpen bij het lezen en begrijpen van deze oude beroepen, heeft het RAR een aantal handige publicaties gedigitaliseerd. Bijvoorbeeld:

• de originele ordonnantie uit 1805,
• een beroepenlijst uit 1819,
• en een beroepenlijst uit 1879.

Je vindt ze via de zoekfunctie ‘bibliotheek’ op onze website. Gebruik als trefwoord: patent.

Wat kun jij doen?

We willen de informatie uit de registers opnemen in onze online personendatabase. Zo kunnen onderzoekers straks makkelijk zoeken op naam of beroep. Hiervoor zoeken we mensen die online gegevens uit patenten willen transcriberen en invoeren. Het gaat om modern 19e-eeuws handschrift dat meestal goed leesbaar is. Niet elke ambtenaar had vroeger een net handschrift, maar puzzelen op oude teksten is vaak juist leuk! En natuurlijk helpen we je als je ergens niet uitkomt.

Wat levert het op?

De gegevens zijn een waardevolle aanvulling op de bevolkingsadministratie, vooral vóór 1850 – toen was die administratie vaak onvolledig. Als deelnemer leer je veel over oude beroepen. Denk aan builenmaker, haammaker, kuiper, lompenverkoper, schuijermaker, wolpluizer of zwavelstokventer. Misschien ontdek je wel iets over het beroep van een voorouder! Na afloop van het project zijn alle ingevoerde gegevens te doorzoeken op de website van het RAR.

Punten en waardering

Voor elke ingevoerde scan krijg je 2 punten. Na controle krijg je er nog eens 2 punten bij. Zo houden we bij wie wat invoert, en kun je je met anderen meten in een soort ‘ranglijst’. Misschien kom jij wel in de top 10! De punten zijn symbolisch. Elke bijdrage wordt gewaardeerd – groot of klein. We willen daarom voor alle deelnemers iets leuks organiseren of geven. Later hoor je daar meer over.

Doe jij ook mee?

Klik op deze pagina op de blauwe knop ‘Meedoen aan dit project’ en je kunt meteen aan de slag!

We hopen op jouw hulp!