Archieven

 

Uw zoekacties: De Olijftak, 1871; p. 381

De Olijftak

beacon
1  records
 
 
DOT_1871 De Olijftak
Erfgoedstuk
Tijdschriftpagina
De Olijftak, 1871; p. 381
Naam tijdschrift:
De Olijftak
Pagina:
381
Datum:
1871
Jaargang:
1871
Is onderdeel van:
DE OLIJFTAK .
Dit merkwaardige astronomische tijdperk kan worden beschouwd als de tijd waarop Herschel zijn beroep als toonkunstenaar gansch en al opgaf , om zich met hart en ziel op zijn geliefkoosde wetenschap toe te leggen , ' t Was omstreeks het jaar 1776 dat hij zijn eerste sterrekundige waarnemingen in ' t licht gaf . Het plan van waarneming dat hij zich zelven had afgebakend was , om achtereen-volgens ( achtereenvolgens ) verschillende gedeelten van den hemel te onder-zoeken ( onderzoeken ) en elk merkwaardig verschijnsel op te teekenen . Terwijl hij met die waarnemingen door middel van een zijner beste telescopen bezig was , bespeurde hij in het beeld der « Tweelingen » eene ster wier licht hem zeer verschillend van dat der omringende sterren voorkwam . De vergroot - -kracht ( -kracht ) van zijn instrument was sterk genoeg om hem een schijf te doen zien . Toen hij dien met een sterker vergrootgas onderzocht , bevond hij dat het voorwerp in middellijn toenam , hetgeen niet ' t gevat was met de andere omliggende sterren , en uit die ontdekking leidde hij af dat het een komeet moest zijn . Weinige dagen daarna bespeurde hij dat het opgemerkte voor-werp ( voorwerp ) van plaats veranderd was , ofschoon de beweging daarvan , met betrekking tot de andere sterren , zeer traag was . Herschel deelde deze zijne ontdekking mede aan Dr . Maskelyne ,
koninklijken sterrekun-dige ( sterrekun-dige ) , die , nadat hij ' t verschijnsel zelf had onder-zocht ( onderzocht ) , daarvan mededee-ling ( mededee-ling ) deed aan de sterrekun-digen ( sterrekun-digen ) te Parijs . De ver-meende ( vermeende ) komeet werd een tijd lang waargenomen , en er werden pogingen in ' t werk gesteld om haar loop berekenen , altijd uit-gaande ( uitgaande ) van ' t denkbeeld dat ' t een komeet was . Langzamerhand ontwaarde men echter dat haar loop-baan ( loopbaan ) bijna kringvormig was , en bevond men uit dien hoofde dat het nieuw ontdekte voorwerp een planeet was , die toen de zevende bekende uitmaakte van ons zonnestelsel . Her-schel ( Herschel ) gaf haar den naam van " Georgium Sidus ," ter eere van koning Georg III ; ïransche sterre-kundigen ( sterre-kundigen ) noemden haar // Herschel;//terwijlde Duit-schers ( Duit-schers ) haar den naam van " Uranus ", den vader der
goden , gaven . Met algemeene goedkeuring is de laai ste naam , Uranus , thans in allelanden aangenomen . De ontdekking dagteekent van den 13 Maart 1781 . De Koninklijke Maat-schappij ( Maatschappij ) beloonde den ontdekker nog in ' t zelfde jaar met de Copley-medaille .
Van toen af weerklonk Herschel's naam niet meer als die van een muziekant , maar als van een kundig vervaar-diger ( vervaardiger ) van telescopen en als sterrekundige over den ge-heelen ( ge-heelen ) beschaafden aardbol . Hij werd aan den Koning voorgesteld , die hem onmiddellijk aanzijn hof verbond , onder den titel van // Privaat sterrekundige van Zijne Majesteit ." Deze benoeming ging vergezeld van eene ruime bezoldiging , en de begiftiging met eene woning in de nabijheid van Windsor . Hij vertrok nu van Bath naar het dorp Datehet en kort daarop naar Slough . Deze laatste plaats is wereldvermaard geworden door het ver-blijf ( verblijf ) van den beroemden sterrekundige , die zoo vele jaren binnen haar gebied doorbracht .
In 1783 vervaardigde Herschel een tamelijk grooten
reflector , dien hij opstelde op dezelfde wijze als die welke hij later in het opstellen van zijn vermaarden veertig-voets-telescoop aannam . Nadat hij twee jaren zijn waarnemingen had voortgezet , bleek hem het voordeel van groote toestellen voor bepaalde observation zoo duidelijk , dat hij besloot op nieuw al zijn krachten in te spannen ten einde een grooten telescoop te ver-krijgen ( verkrijgen ) . Gesteund door zijn vroegere ervaring , raad-pleegde ( raadpleegde ) hij nu ook den president der Koninklijke Maat-schappij ( Maatschappij ) , den beroemden Sir Joseph Banks , die ' t op zich nam de teekening aan George III te onderwerpen . De Koning was er niet alleen mede ingenomen , maar besloot al de kosten tot het vervaardigen van den tele-scoop ( telescoop ) te dragen . Die kosten , welke de Koning zoo groot-moedig ( grootmoedig ) op zich nam , beliepen 4000 pond sterl . Met de vervaardiging van dien grooten spiegelteleseoop werd een aanvang gemaakt in de tweede helft van 1785 en den 28 Augustus 1789 was het instrument voltooid
Ifte ^/< herschel's groote telescoop .
Eenige bijzonderheden over zijn omvang zijn niet van belang ontbloot . De brandpunts-afstand is negenendertig voet vier duim en de middellijn van de buis vier voet tien duim . De buis is geheel uit ijzer vervaardigd . De groote spiegel , die vier voet middellijn heeft , werd aan het benedeneinde der buis geplaatst , terwijl het toestel om dien te richten door het houten timmerwerk werd be-schermd ( beschermd ) . De weerkaatsende oppervlakte van den spiegel bedraagt ongeveer twaalf en een halven voet , terwijl de geheele spiegel uit 1050 pond metaal is samengesteld . Tor - het doen van eene waarneming werden altijd drie personen vereischt , als : de waarnemer zelf , die aan de opening der buis op de galerij stond ; een heiper , om de waarnemingen en opmerkingen op te teekenen , die hem door een spreekbuis werden medegedeeld ; terwijl de derde persoon het windas moest in beweging brengen , ten einde den telescoop naar een of ander bepaald voor-werp ( voorwerp ) te richten .
Prof . Kaiser heeft aan zijn werk : // de Sterrenhemel "
belangrijke terechtwijzingen toegevoegd omtrent de werk-tuigen ( werktuigen ) , die men voor eene nauwkeurige beschouwing der hemellichten behoeft . Hij doet daarin o . a . uitkomen dat het bij het waarnemen van verschijnselen zooals bv . de nevel vlekken , vooral op de lichtkracht , en dus op de opening des kijkers aankomt ; het is dus niet gezegd dat een kleinere kijker , dan die van Herschel , bij dezen te kort zou schieten ; zooals de Nederl . sterrekundige zelf ondervonden heeft .
Hoe ' t zij , het vermaarde werktuig , door Herschel vervaardigd , bewees uitstekende diensten , zoodat het den onbezweken waarnemer vergunde een blik op ' t hemelplein te slaan , zooals nog niemand voor hem gedaan had en hij daardoor tot de stoutste gissingen kwam , die , ofschoon nog verre van bewezen , ja deels later weersproken , toch van zijne geestkracht getuigden . Bedoeld werktuig werd in December 1839 uit elkander genomen . Toen Sir John Herschel , zoon van Sir
William , uit Zuid-Afrika terugkeerde , bevond hij dat het houtwerk zoo ver-molmd ( vermolmd ) was , dat het ge-vaarlijk ( gevaarlijk ) begon te worden het te laten staan ; hij besloot het dus op te rui-men ( ruimen ) , het instrument uit elkander te nemen en de verschillende deelen van den telescoop te bewaren op de plaats waar die zoovele jaren lang gestaan had . Nadat het getimmerte afgebroken was , werden er palen opgericht , waarop de buis waterpas wei ! ncdergelegd . Binnen in de buis werden de spiegel en al de verdere belangrijke deelen van de machinerie bewaard , waarna de buis gesloten werd . Voor dat dit echter nog in orde gebracht en terwijl de buis nog ledig was , besloot Sir John op eene eigenaardige wijs afscheid van dit groot hulpmiddel van zijnen roem en dat zijns vader te nemen , eene wijs die van de gulle hartelijkheid van hem en zijn gezin getuig-de ( getuigde ) . Er werden namelijk stoeltjes in de buis ge-bracht ( gebracht ) , waarop de geheele familie van Sir John Her-schel ( Herschel ) plaats nemen kon , en nu werd door " papa , mama , en al de kleine persoontjes , te dien einde in de tele-scoop ( telescoop ) verzameld ( bij de intrede van het nieuwe jaar ), een requiem gezongen ."
Die zang , die als een letterkundig-wetenschappelijke curiositeit mag worden beschouwd , was door niemand anders dan Sir John zelf geschreven , ' t Was een half luimig , half ernstig lied ; de vijf eerste stanza's daarvan luiden , eenigszins vrij gevolgd , aldus :
Voorbeeld : Klik op de tekst voor meer
laatste wijziging 06-06-2023
1 gedigitaliseerd
 
 
 

Deze site plaatst cookies ten behoeve van het optimaliseren en verbeteren van onze digitale dienstverlening.
Dit gebeurt anoniem. Door gebruik te maken van deze website ga je daarmee akkoord. Lees er meer over in ons privacy statement

Ik snap het