Archieven

 

Uw zoekacties: De Olijftak, 1872; p. 200
De Olijftak
beacon
1  records
 
 
DOT_1872 De Olijftak
Erfgoedstuk
Tijdschriftpagina
De Olijftak, 1872; p. 200
Naam tijdschrift:
De Olijftak
Pagina:
200
Datum:
1872
Jaargang:
1872
Is onderdeel van:
8
DE OLIJFTAK .
De vulkanen en Mine iiiltatinp .
In ons vorig nommer hebben wij gewaagd van de moedige waarnemingen van professor Palmiëri , bij de jongste uitbarsting van den Vesuvius , die met groote , algemeene vulkanische werkingen in den aardbol schenen in verband te staan .
Wij wenschen onzen lezers thans een beknopt tafereel van de werkingen der vuurbergen in verschillende werelc-deelen ( werelc-deelen ) en op onderscheiden tijden te geven ,
Tot de ontzcttendste natuurverschijnselen moeten voor-zeker ( voorzeker ) de uitbarstingen der vulkanen gerekend worden . De woede van het vuur overtreft die , waarmede de overige elementen hun boei ontspringen en de schrikkelijke ver-woestingen ( verwoestingen ) , welke het aanricht , blijven , hoe trouw ook beschreven , helaas ! verre beneden de waarheid . Hoor . daar wordt een dof gerommel , dat eens onweders gelijk in de ingewanden der aarde vernomen : het verkondigt het naderend onheil , het schijnt eene onderaardsche stemme des Heeren , den onvoorbedachten mensch tot schrik en waar-schuwing ( waarschuwing ) . De ontvlambare ' stoffen scheiden zich door de toenemende afkoeling vaneen en ontploffen met donderend geknal . De aarde siddert heinde en ver . De dampzuil des kraters wordt ontstoken , de gloeiende lava welt op , wordt in kolommen uit den vuurmond in de hoogte geworpen , in dampwolken gehuld . Menigvuldiger worden de stooten en donderslagen , talrijker de opstijgende vuurklompen , ver-doovender ( ver-doovender ) het geraas . Weer siddert de bodem , hij woelt en wentelt , en berst . De golvende lava schiet naar buiten , zinkt neder in den krater , baant zich door spleten een weg en stroomt vernielend heen over bergspits en vlakte . De kracht van het vuur is zoo geweldig dat de zee achteruit dringt of verplaatst wordt , de bergen gekliefd , rotsen vermorseld worden , of de golven , als draaikolken om-hooggedreven ( omhooggedreven ) , de hechtste gebouwen om verrukken , gansche pleinen inzwelgen , steden vernielen . Eilanden ontstaax en zinken weg . Nieuwe bergen verrijzen . De aarde beeft of breekt en niet zelden vonden duizenden menschen hun graf in den gapenden afgrond .
De vulkanische uitbarstingen staan in het nauwste verband met de aardbevingen , en zijn daarvan als't ware de laatste gevolgen . Wanneer door de schuddingen en verheffingen van den bodem de korst der aarde diep gespleten en gescheurd is , dan ontstaat er eene ge-meenschap ( gemeenschap ) tusschen het in - en uitwendige van den bol , en verschillende stoffen uit het ingewand der aarde zoeken naar lucht en uittocht . Verschillende gaz-soorten , heete of koude , enkelvoudige of zwavelachtige wateren , soms met slijk vermengd , zijn de meest gewone stoffen , die uitgeworpen worden . Maar dikwijls worden , met vreeselijk geraas en gekraak , uit de geberste aardkorst zeer verre henen de overblijfselen van den grond , aard-en ( aarden ) rotsblokken uitgeslingerd , zooals op een der Azorische eilanden ( St . Michel ) in 1522 gebeurd schijnt te zijn , toen het puin als ' t ware van twee gansche heuvelen de stad Villa Franca bedekte . Tegelijk hebben alsdan , meestal , meer of min belangrijke uitbarstingen vanasch , steenen en broze , in staat van smelting verkeerende stoffen plaats , welke of ook op eenen afstand worden geworpen , of langs de hellingen der bergen henen-vloeien ( henen-vloeien ) , of op de plaats zelve tot eene soms aanzienlijke hoogte worden opgestapeld . Dit zag men bijv . in Mei 1808 , op St . George , een ander der Azoren ; op den Monte Nuovo , in 1538 , achter in de baai van Baia , op de Napelsche kust , gevormd ; op den Jorullo , bij de stad Ario , den 29 September 1759 , na eene langdurige aardbeving ( wel van twee maanden ). Te midden van eene vlakte , met suikerriet en indigo bedekt , en door twee beken doorsneden , werd in één naeht , zegt Yon Humboldt , een heuvel van 160 meters hoog in het middenpunt gevormd , welke door honderde kleine rookende kegels werd omringd , . te midden waarvan zes groote uitzettingen op éene zelfde lijn ontstonden , en wel in de richtingen der vulkanen van Colima en
Popocatepelt . De hoogste van die heuvels , Jorullo ge-heeten ( ge-heeten ) , was meer dan 500 meters verheven boven de vlakte en aan zijne zijden ontsprong eene ongemeene hoe-veelheid ( hoeveelheid ) lava . Met den Vesuvius moet iets dergelijks heb-ben ( hebben ) plaats gehad , immers wanneer men de beschrijving nagaat , welke Strabo van dien vuurberg geeft en daarmee zijne tegenwoordige gedaante vergelijkt . /' Eene verschrik-kelijke ( verschrikkelijke ) omkeering , welke een groot gedeelte van den berg in de zee wierp , zegt Plinius de Jonge , bedekte Her-culanum ( Her-culanum ) en Pompeja , niet zooals men gemeenlijk wil onder massa's gesmolten stoffen , maar onder bergvallen van broze , puimsteenachtige overblijfselen , welke vroeger langs de helling van den berg waren opgehoopt , want de Vesuvius zelf heeft daarvan geen spoor voortgebracht ."
In de gebeurtenissen , waarvan wij geene meerdere voor-beelden ( voorbeelden ) van vroegere dagteekening zullen opgeven , ge-beurt ( gebeurt ) het vaak dat de scheur of berst , waarvan wij de gevolgen hebben doen opmerken , van binnen verstopt Srordt , en dat de vuurstroom dan geheel tot rust komt , zooals met den Monte Nuovo het geval is geweest . In an-dere ( andere ) gevallen verschaft zij zich een voortdurendeu uitgang , hetzij dadelijk , hetzij met verschillende schokken , en dan vormt zich als ' t ware een aanhoudend vlammende haard , waarin de lava gestadig kookt , waaruit dan gedurig gassen en zelfs schuim opkomen ; dit heeft , sedert de hoogste oudheid , op Stromboli plaats gegrepen . Elders wordt de opening van boven verstopt ; maar , bij de minste wer-king ( werking ) breekt die alsdan door of ontstaat er eene andere opening in de nabijheid . In elk geval heeft er eene ge-meenschap ( gemeenschap ) van het in - en uitwendige der aarde plaats , en die heet men een vulkaan .
Wellicht zijn die openingen voorbehoedmiddelen tegen het geweld der aardbevingen , zooals men ze wel eens genoemd heeft : ^ veiligheidskleppen der fournuizen van de natuur .» Werkelijk heeft men opgemerkt , dat , zoodra er zich zulk een uitgang gevormd had , de schokken minder hevig en aanhoudend werden , of ook geheel ophielden . Zoo staakte de aardbeving , welke in 1812 Caracas zoozeer teisterde , door de uitbarsting van den vulkaan van St . Vincent , op de Antilles ; zoo deden de uitbarstingen van den Jorullo en den Monte Nuovo de aardbevingen ophouden , welke de om-liggende ( omliggende ) streken hadden getroffen . Daarentegen schijnt het dat , wanneer een vulkaan werkeloos is geworden , de aardschuddingen weder beginnen , en heviger worden ; zoo werd de vallei van Quito , in 1797 , door eene zware aardbeving geteisterd , toen de vulkaan van Puracé , nabij Popayan , opgehouden had vuur en rook te braken . De vulkanen zijn derhalve midddelen , door de alwijze Voorzie-nigheid ( Voorzienigheid ) voorbereid , om eene omkeering en vernieling van gansch de aarde te voorkomen , hare onvermijdbare ver-brijzeling ( verbrijzeling ) in stukken , welke , in het uitspansel geworpen , nieuwe loopkringen zouden beschrijven .
Niet alleen ziet men de werking van de vuurbergen boven het oppervlak der aarde , maar men kan die ook onder zee nagaan . Zoo heeft men , in onze dagen , in 1831 zien verrijzen , het eiland Julia ( of Eerdinanda ), ten Zuid-Westen van Sicilië ; in 1814 Bogoslaw , in den Atlan-tischen ( Atlan-tischen ) Archipel ; in 1811 , Sabrina en een ander , bij de Azoren , alwaar volgens de meest nauwkeurige berichten , er op verschillende tijdstippen , meerdere zijn ontstaan . Ja , er zijn zoodanige eilanden van vulkanisehen oorsprong tot bij IJsland opgekomen , en de reisverhalen leveren ge-noegzame ( genoegzame ) bijdragen om dit op de meest van elkander verwijderde punten van den aardbol te kunnen zeggen , van de Philippijnen en de Molukken , door de geheele Stille Zuidzee heen . tot de Kurilen , Kamschatka enz . Een der treffendste voorbeelden van dien aard is zeker het eiland , dat zich in 1796 , op omstreeks tien mijlen van de noordpunt van Unalaska , een der Aleutische eilanden , verhief . Eerst zag men eene rookwolk uit de zee opstijgen , daarna , op het oppervlak der wateren , een zwarte punt opkomen , uit den top waarvan , met vervaarlijk gedruisch , vlammende stoffen werden uit-geworpen ( uitgeworpen ) . Dat natuurverschijnsel hield wel eene maand aan , gedurende welken tijd het eiland in omvang en hoogte aanwies , later kwam er alleen nog rook te voorschijn , die na vier jaren geheel en al ophield . —
Voorbeeld : Klik op de tekst voor meer
laatste wijziging 06-06-2023
1 gedigitaliseerd
 
 
 

Deze site plaatst cookies ten behoeve van het optimaliseren en verbeteren van onze digitale dienstverlening.
Dit gebeurt anoniem. Door gebruik te maken van deze website ga je daarmee akkoord. Lees er meer over in ons privacy statement

Ik snap het