Archieven

 

Uw zoekacties: De Olijftak, 1872; p. 88
De Olijftak
beacon
1  records
 
 
DOT_1872 De Olijftak
Erfgoedstuk
Tijdschriftpagina
De Olijftak, 1872; p. 88
Naam tijdschrift:
De Olijftak
Pagina:
88
Datum:
1872
Jaargang:
1872
Is onderdeel van:
DE O L IJ F T A K .
GescHelkilïe taiieriiipii betrekkelijk
den BrieL
-<©«-£>-
Brielle , vroeger de elfde stad in den rang der stemmende steden van ' t Zuiderkwartier van Holland , in het Land van Voorne , is niet verre van den mond der Maas gelegen . Deze stad heeft haren naam ontleend van den breeden riviermond , oudtijds de « Helius // of * Heel » geheeten , welke naam later in dien van Bréehil , of Briheel , werd vervormd , waaruit bij samentrekking Brielle is ont-staan ( ontstaan ) . Veel is er door oudheidkundigen getwist ( zie o . a . van Leeuwen en Boxhorn ) of de stad aanvankelijk tot Zeeland , dan wel tot Holland , moest worden gerekend . Hare ligging aan den riviermond heeft haar al vroeg , en zoo als bepaal-delijk ( bepaaldelijk ) vermeld is , in 1372 , reeds tot een niet onaanzien-lijke ( onaanzienlijke ) stad verheven ; toen telde men er 940 huizen en bijna 5000 inwoners ( thans iets minder , ongeveer é500 .) Hare poorten en vestingwerken maakten haar in vroeger tijden zeer sterk ; men wil ook dat er oudtijds een kas-teel ( kasteel ) geweest is , waaromtrent de gevoelens der geleerden echter uiteenloopen . De haven loopt van de Maas , tus-schen ( tus-schen ) twee hoofden , na en voorbij de rechterzijde van de Waterpoort , in de stad . Zij heeft eene tamelijke lengte , en verdeelt zich , even voorbij gemelde poort , in twee takken , waarvan de rechter door een gedeelte der stad uitloopt in een ruim dok . De haven is met zeer goede sluizen , schutdeuren en een duiker voorzien ; men wil dat zij vóór even drie eeuwen , in 1574 , is aangelegd . Den Briel had vroeger een ruim aandeel in de haring-visscherij ( haring-visscherij ) , welke aldaar echter grootelijks verliep . Later is er veel handel in granen , meekrap e » in deze eeuw ook in aardappelen gedreven : nadat deze meer en meer een algemeen voedingsmiddel waren geworden , kwamen de Brielsche in grooten naam . Scheepvaart en visscherij waren als van zelve , van onheugelijke tijden , hier thuis . Reeds in 1280 werd aan Brielle het re
' t Is een gelukkig denkbeeld in deze plaats , waar het van zeelieden en loodsen wemelt , een » Zeemans-asyl » op te richten ; dat denkbeeld is Neêrlands Koning ten lof . Dit gebouw zal , naar ' t plan schijnt , worden opgericht op het Maarlandsche plein , een ronde vlakte , met boomen beplant , waarop vroeger de Maerlandtsche kerk stond , in 1440 door Prank van Borselen gesticht en in 1807 afgebroken . Later stond er eene calicot-fabriek , die zestig meters lang was , waaruit men kan opmaken dat die vlakte tamelijk groot is . Bedoelde fabriek werd , ten gevolge van den stilstand , door den N . Amerikaanschen oorlog veroorzaakt , ook afgebroken . Eene behoorlijke ruimte voor het Zeemans-asyl is dus voorhanden .
Onder de gebouwen , die in den Briel de aandacht trekken , behooren het stadhuis , dat in het laatst der vorige eeuw werd opgetrokken , het vroegere Gemeene-landhuis ( Gemeene-landhuis ) , en de groote kerk , weleer aan St . Catharina gewijd , sedert het einde der 16e eeuw aan de Hervormden overgegaan . De toren werd aanvankelijk in 1417 gebouwd ; zij stortte in 1456 in , en werd zes jaren later hersticht . De kerk heeft een welluidend orgel en prijkt ook met de marmeren graftombe van Philips van Almonde , in 1711 aldaar opgericht . Die admiraal was te Brielle geboren .
Nog andere zeehelden aanschouwden aldaar het eerste levenslicht , waaronder Marten Harpertsz Tromp en Witte Cornelisse de Witt . Men heeft nog laatstelijk de weinig bekende bijzonderheid vermeld , dat de woning , waarin Tromp hier in 1579 geboren werd , nog bestaat , ' t Huis draagt nog de sporen van het verblijf van dien beroem-den ( beroemden ) man ; o . a . vindt men zijne wapens in ' t plafond geschilderd . Zoo was den Briel de geboorteplaats van den grooten voorganger , den waren meester van de Ruyter , en van een der grootste kweekelingen van dezen , Almonde .
Onder andere mannen van naam , die binnen Brielle het
eerste levenslicht zagen , behoorden de godgeleerde Engel Willemszoon de Meerle , meer bekend onder den naam van Angelus Meruia ; de rechtsgeleerde Cornelis Nieustad ( ISeostadius ); de natuur - en wiskundige van der Eyk , de geschiedschrijver Willem Swinnas , mannen , waarop eene stad , een land wel fier mogen zijn .
Tijdens de regeering van hertog Albrecht van Beieren werden de stad Briel , benevens de landen van Voorne , in ' t jaar 1397 , belast met het leveren van honderd gewa-pende ( gewapende ) mannen , vier smeden , vier timmerlieden en vier metselaars , ten dienste van ' t leger tegen de Oost-Friezen .
Ruimschoots deelde deze stad op het laatst der vijf-tiende ( vijftiende ) eeuw in de geschillen der Hoekschen en Kabel-jauwschen ( Kabel-jauwschen ) . In ' t jaar 1566 drong de Hervorming hier door , en werd zij door de stads-regenten aangenomen , waarom zij later van hunne ambten ontzet en een 24tal burgers gebannen werden . Niet lang duurde het of zij konden naar hunne vaderstad terugkeeren , tengevolge der inneming van den Briel door de Watergeuzen , het merk-waardige ( merkwaardige ) feit waardoor de stad in ' s lands geschiedenis is vermaard geworden . De voorname bijzonderheden deswege werden reeds vroeger in dit tijdschrift in een historisch-romantisch verhaal van den heer J . G . Vriese samengevlochten .
In 1585 werd den Briel aan de kroon van Engeland in pand gegeven , en zij kreeg eene Engelsche bezetting die er tot 1616 bleef ; de bevrijding van deze stad , vooral door Oldenbarnevelt bewerkt , kostte den lande eene som van drie millioen gulden , een offer dat men gaarne bracht om de plek , van waar het eerst de onafhankelijkheid des lands was uitgegaan , het genot van die vrijheid weer te doen deelen . Van Haren herdenkt het feit , in deze regelen :
cDaar werkt de tong uit Eng'lacds handen Ons ' eerste noods - en armoê's panden .»
De godsdienstige twisten , welke Nederland in ' t begin der 17 e eeuw beroerden , vonden een tijd lang ook in deze stad ruim spel totdat er op ' t laatst van 1618 hier een einde aan kwam . In ' t jaar 1651 had men weder oneenig-heid ( oneenig-heid ) over de magistraatsbestelling , die echter door ge-machtigden ( gemachtigden ) der Staten van Holland spoedig werden bijgelegd . Een tiental jaren later had men tussehen deze stad en Rotterdam hooggaande geschillen over het aan-stellen ( aanstellen ) van nieuwe loodsen . De gebeurtenissen bij dien zoogenaamden '/ Brielschen oorlog » teekenden eigenaardig den tijd . Die van Rotterdam deden de Brielsche markt-sehepen ( markt-sehepen ) aan ketenen leggen , en de Rotterdamsche lood-sen ( loodsen ) werden in den Briel aangehouden . Eerst lang daarna werden die oneenigheden door eene bepaalde overeenkomst vereffend .
Groot gevaar liep deze stad in ' 1 jaar 1672 , zoowel van de Engelsche als Eransche vloten , ' t Was de Ruyter die door zijn heldenmoed , niet minder dan door zijn beleid en ongemeene waakzaamheid , de Zeeuwsche en Holland-sche ( Holland-sche ) stranden beveiligde . Ook in ' t volgende jaar nog liep de stad van de zeezijde groot gevaar , doch de zuidewinden beletten gelukkig eene landing . Bij het uit-breken ( uitbreken ) van den Spaanschen Successie-oorlog was men er op bedacht de vestingwerken op dit belangrijk punt krachtig Ie versterken ; van 1702 tot 1709 werden deze aangelegd en onder anderen drie der vier poorten vol-tooid-De ( tooidDe ) stad werd echter niet , evenmin als in den oorlog van 1748 , aangetast .
Bij de wedergeboorte van Nederland , in 1813 , was den Briel de eerste vesting , die uit eigen beweging , door inwendige kracht en den moed harer burgers , het vreemde juk afschudde .
Wel waardig is het ook deze gebeurtenis te herinneren , zooals die in de geschriften van dien tijd is vermeld .
Reeds in de laatste dagen van November 1813 waren , op de geruchten der wending van zaken in de groote steden van Holland , vele Nederlanders en Duitsehers van het garnizoen uit de stad ontvloden , om zich te > s Hage in de gelederen van de vaderlandschc krijgs-macht ( krijgsmacht ) te doen opnemen , die aldaar werden geformeerd . Den lston December kwamen de overgebleven Duitsehers op de been en trokkeu met Oranje versierd en onder
Voorbeeld : Klik op de tekst voor meer
laatste wijziging 06-06-2023
1 gedigitaliseerd
 
 
 

Deze site plaatst cookies ten behoeve van het optimaliseren en verbeteren van onze digitale dienstverlening.
Dit gebeurt anoniem. Door gebruik te maken van deze website ga je daarmee akkoord. Lees er meer over in ons privacy statement

Ik snap het