Archieven

 

Uw zoekacties: De Olijftak, 1871; p. 34
De Olijftak
beacon
1  records
 
 
DOT_1871 De Olijftak
Erfgoedstuk
Tijdschriftpagina
De Olijftak, 1871; p. 34
Naam tijdschrift:
De Olijftak
Pagina:
34
Datum:
1871
Jaargang:
1871
Is onderdeel van:
DE O L IJ F T A K .
VRIJE ARBEID ,
DOOK
Dr . B . TIDEMATT Jzn . II .
—>*»&-*«—
Is Duitschlarid het land van den belem-merden ( belemmerden ) arbeid , vooral daar , waar de Pruisische wetgeving van kracht is , dan staat het te vreezen dat het in praktijk brengen der Pruisische denkbeelden op dit punt in de naaste toekomst geen zegen wezen zal voor den arbeidersstand aldaar . Hoewel in ons vaderland vrijheid van arbeid kan gezegd worden te bestaan , als we ons met onze Duitsche broeders verge-lijken ( vergelijken ) , toch deelen wij , Nederlanders , nog niet in den vollen zegen dier vrijheid zoolang de onherziene patentwet den ar-beider ( arbeider ) dwingt te betalen voor het recht om te mogen arbeiden . Maar bovenal zul-len ( zullen ) wij al onze krachten dienen in te spannen om den arbeider kennis mee te deelen en vaardigheid te doen verkrijgen , en alzoo den arbeidersstand te verheffen , opdat hij blijke de vrijheid waardig te zijn als een hem verschuldigd recht . Ambachtscholen moeten overal den op de lagere school wel onder-wezen ( onderwezen ) arbeider kennis van , vaardigheid in en liefde tot zijn vak aanbrengen . De smid , die verlegen staat , als gij hem een circuleer-kachel bestelt ; de hovenier , die niet met kennis weet te snoeien en te enten , die de natuur niets kan afdwingen , en niet in staat is voorjaarsgroenten te leveren , omdat hij slechts weet te garen , wat de koude grond in ons land nu zelf voortbrengt , — zulke arbeiders zullen , terwijl elders op dit ais op ieder ander gebied vooruitgang is waar te nemen , noodzakelijk ter zijde geschoven worden . Engeland is het land van den vrijen arbeid . Laat mij u de geschiedenis mogen verhalen van een engelschen tuinmans-jongen ( tuinmansjongen ) , om in zijn voorbeeld U den zegen en daarin den eisch van den vrijen arbeid te doen erkennen .
Er was dan eens een tuinmansjongen , die geboren op een groot landgoed , onder-wijl ( onderwijl ) hij harken , schoffelen en kruien moest , zijn ' oogen den kost gaf . Niets kon hij zien , of hij vroeg : waarom is dat zoo en niet anders ? Zag hij eene bloem , eene plant of een vrucht , dan poogde hij achter de wijze van haar groei te komen , en de kunstmatige kweeking er van te begrijpen . Op school had hij goed leeren teekenen en schrijven , en terwijl hij zijne opmerkingen op papier stelde , werd hij zonder de hulp van een professor een kruidkundige in het klein . Bovendien vermaakte hij zich in zijn vrijen tijd met het teekenen van allerlei plannen voor den aanleg van par-ken ( parken ) en tuinen .
Tot de dingen , die in ' t bizonder hein boeiden , behoorden de broeikassen , die zich op het buiten van zijnen meester bevond , n . Hij oordeelde dat hel binnen die ka ? sen zoo donker was van wege het dikke glas en de zware latten der ruiten . Bovendien begreep hij , dat , als de glazen eener kas eene zachte glooiing vormden , de zonnestralen slechts weinig warmte binnen de kas brengen konden , daar de stralen van ochtend - en avondzon dan , in plaats van flink door te dringen , bijna schampend langs het glas nedervielen . Het was toen 18*28 en de 27jarige knecht begaf zich naar zijn meester met het plan van een ijzeren broeikas , waarvan de glazen zoodanig geplaatst waren , dat zij de stralen der ochtendzon loodrecht , en die der avond-zon ( avondzon ) schuins doorlieten , zoodat er altijd
eene gelijkmatige warmte heerschte binnen de kas . Het plan vond goedkeuring en onze tuinmansjongen , die nog iets anders als harken zich zelven geleerd had , werd in 1831 de vervaardiger van de eerste broei-kas ( broeikas ) uit ijzer en glas . De tuinman mocht smid en glazenmaker worden zonder van het eene gild naar het andere te verhuizen , en maakte in 1855 een broeikas van 300 voet lengte , in onbelemmerden vrijen arbeid . Hij was de eerste die glasruiten sneed van 4 voet in het vierkant , en een fontein maakte waarvan het water met pijpen van 800 el aangevoerd , een straal wierp van 270 voet . Hem werd niet gevraagd naar zijn gildebrief , en voor al die kunst-vaardigheid ( kunstvaardigheid ) deed hij geen stap buiten zijn onmiddellijke omgeving . Op de paden zelven van zijns meesters park werd hij knap : werd hij van tuinmansjongen bouwmeester , waterbouwkundige en nog meer .
liet Paleis van Volksvlijt te Amsterdam , die glazen reus met ijzeren gebeente , die om de ontzaglijke afmetingen zijner lede-maten ( ledematen ) de bewondering van den vreemdeling opwekt , is eene verbeterde navolging van de glazen paleizen op kleinere schaal in het buitenland . De aanleiding tot de ont-wikkeling ( ontwikkeling ) dezer bouwsoort werd gegeven , toen in Engeland in 1850 als prijsvraag uitgeschreven werd , hot vervaardigen van een gebouw groot genoeg voor eene wereld-tentoonstelling ( wereldtentoonstelling ) . Van de 245 ingekomen plannen kwamen slechts 18 eenigszins in aanmerking , maar geen enkel werd er bekroond . Inmiddels had onze tuinmans-jongen ( tuinmansjongen ) zich naam gemaakt door den aanleg en de verfraaiing der landgoederen van den hertog van Devonshire . Hij had een stoomschaaf uitgevonden die f288 kostte , in korten tijd ijzeren raainroeden ver-vaardigen ( vervaardigen ) kon , en op een trekkas van 300 voet eene bezuiniging gaf van i ' 16.800 , daar het werktuig slechts door één man en een jongen bestuurd behoefde te wor-den ( worden ) . Onze jonge man dacht , nu zoo-velen ( zoo-velen ) gefaald hadden , ook aan de beant-woording ( beantwoording ) van bovengenoemde prijsvraag , en te midden van allerlei bezigheden ont-wierp ( ontwierp ) hij in 4 dagen tij ds ( 11—15 Juni 1850 ) op een stuk ldadpapier het plan van een glazen paleis , dat de goedkeuringvan alle beoordeelaars wegdroeg . Wel werd het werk van hem , den onbekende , met allerlei scheeve beoordeelingen door de architecten van zijn tijd ontvangen , maar toen een plaatwerk het plan in alle opzichten deed kennen , was de openbare meening er voor gewonnen . Voor f957.600 werd de gewezen tuinmansjongen bouwmeester van het eerste glazen paleis op de wereld . Na de voltooi-ing ( voltooiing ) zou de vervaardiger eigenaar kunnen worden voor f 1.800.000 . Binnen eenjaar , dat allervoordeeligst voor de ijze
Daar aan het hoofd van den stoet ging naast H . M . Victoria onze gewezen tuin-mansjongen ( tuinmansjongen ) , thans Sir Joseph Paxton , ridder der Bathorde . Hem werd eene grati-ficatie ( gratificatie ) van f 60,000 toegelegd , en het engelsche volk wist geen betere hulde voor den man , die door vrijen arbeid zich zelven geholpen en de natie gezegend had , dan hem te benoemen tot lid van het engelsch Parlement . Als zoodanig hief hij moedig de banier van den vrijen arbeid omhoog , zelfs onder al de elenden van den Krim-oorlog ( Krim-oorlog ) , toen hij onder zijne leiding door een corps arbeiders een spoorweg liet aan-leggen ( aanleggen ) van Balaklava naar de loopgraven voor Sebastopol . Paxton overleed den 6 Juni 1865 .
Vrije arbeid is alzoo een ingespannen worsteling tegen allerlei moeilijkheden . Het gildewezen was een hoogst gemakkelijke arbeid . Men wist waar op te rekenen viel ; na de stemmige bezigheid met voorge -
schreven werktuigen , na het innen dei-vaste ( dei-vaste ) bezoldiging , sliep de gildebroeder rustig in onder de vaderlijke hoede van stads - of landsregeering . Vaste woorden , vast loon , vasten koopprijs verzekerde de regeering aan de burgers . Zullen wij dien tijd de gouden eeuw noemen ? Zeker het eten werd wel niet in den slaap genomen , maar toch in vaste portieën te huis bezorgd bij iederen werkman .
Evenwel , terugwenschen baat niet . De nieu we samenleving heeft eene onbegrensde mededinging opengesteld , en voor dien ernstigen wedloop zijn deugdelijke krachten noodig . Thans wil de maatschappij geven loon naar werk , maar dan moet de werkman ook thuis zijn in zijn vak , thuis in de eischen der samenleving . Het ABC van den kundigen werkman is vaardig en net schrift , juiste teekening , scherpe blik , helder oor-deel ( oordeel ) , vlugge rekenwijs , en vooral vasle hand door geene onmatigheid bevend of onzeker . Zoo kan hij het voortdurend prak-tisch ( praktisch ) examen ondergaan als de menschen zijne vaardigheid vergelijken met die van anderen . Onderwijs goed gegeven , trouw gevolgd , is ook hier weder de bron van levensheil . Zoo kan de werkman ook veel zelf doen om zijn loon te verhoogen , omdat het is in evenredigheid van zijn werk .
Voorbeeld : Klik op de tekst voor meer
laatste wijziging 06-06-2023
1 gedigitaliseerd
 
 
 

Deze site plaatst cookies ten behoeve van het optimaliseren en verbeteren van onze digitale dienstverlening.
Dit gebeurt anoniem. Door gebruik te maken van deze website ga je daarmee akkoord. Lees er meer over in ons privacy statement

Ik snap het