Archieven

 

Uw zoekacties: De Olijftak, 1871; p. 258

De Olijftak

beacon
1  records
 
 
DOT_1871 De Olijftak
Erfgoedstuk
Tijdschriftpagina
De Olijftak, 1871; p. 258
Naam tijdschrift:
De Olijftak
Pagina:
258
Datum:
1871
Jaargang:
1871
Is onderdeel van:
c >
DE OLIJFTAK .
het kristendom , als een stelsel van wijsgee-rige ( wijsgee-rige ) zedekunde , den inhoud leverde . In alles kortom openbaarde zich die verzwak-king ( verzwakking ) , die vermolraing der gestelde machten , in welke niemand meer vertrouwen stelde en die er voor uitkwamen dal ze ook aan zichzelve niet meer geloofden . Daar er geen staatkundig of godsdienstig geloof was , waaronder het verstand zich gevangen gaf , werd iedereen bandeloos en zette zich op den voet om over alles oordeel te vellen . En zoo , gantsch geleidelijk , ontstond er , bij het verval der staatkundige instellingen , een Macht , onbekend tot dusverre , toenemend in krachten door dat verval-zelf , en nimmer vat op zich gevend , omdat ze niet als ieder ander gezach , in haar wezen bepaald omschreven , noch in haar werking aan vaste regelen gebonden was . De openbare meening ! Het algemeen gevoelen ! Onbe-reikbaar ( Onbereikbaar ) in haar verwonderlijk snellen loop , onweerstaanbaar door haar taaie volharding , onaantastbaar door haar zeldzame verander-lijkheid ( veranderlijkheid ) , bood zij niettemin aan de kritiek de spanne vasten grond voor den hef-boom ( hefboom ) , die een wereld uit haar voegen lichten gaat .
De openbare meening kon in den tijd , waarover we spreken , eigentlij k niet het alge-meen ( algemeen ) gevoelen heeten . Want zij was slechts ' t gevoelen van de toenmalige bloem der maat-schappij ( maatschappij ) , die met nieuwsgierigheid den ont-wikkelingsgang ( ontwikkelingsgang ) volgde der gebeurtenissen en der denkbeelden en hardop daarover haar meening zei in de gesprekken der salons of in de « zetten » der schotschriften ; bij de goede gedeelten van het stuk handklap-pend ( handklap-pend ) en de mislukte uitfluitend .
' t Is , ( om bij ' t beeld van den schouwburg te blijven ), ' tis nog het uitgelezen publiek van den eersten rang , dat den toon aan-geeft ( aangeeft ) , totdat weldra « de bak » op zijn beurt zich er meê moeit en op een goeden dag zelf op ' t tooneel verschijnt en de akteurs wegjaagt .
Meer dan dertig jaren zwaaide de markiezin Du Deffand den scepter der openbare meening , omdat het oordeel dezer bevoorrechte vrouw samenviel met het ge - ; voelen van heel een maatschappij.'t Scheen { werkelijk of er afspraak bestond tusschen de geestige markiezin en dat deel der 18e eeuw , dat zonder zich te laten voorstaan op wijsgeerigen of staatkundigen zin , toch den arbeid der wijsgeeren en der oppositie krachtig steunde door zijn onverschilligheid en spotternij .
Want in die twee woorden hebben we ' t karakter weergegeven van ' t gezelschap , dat bij de markiezin Du Deffand te zamen kwam . Anders was het in de salons van Mevrouw Geoffrin , van Mejonkvrouw de Lespinasse en van den baron d ' Holbach : daar was aan de nieuwe denkbeelden een gunstig onthaal verzekerd , en met voorkomende belangstel-ling ( belangstelling ) werd er geluisterd naar ' t - woord der wijsgeeren , dat van daaruit naar buiten verre weerklonk .
Zoek zoo iets niet in de gezelschapszaal van Mevrouw Du Deffand . Daar windt men zich niet op , noch voor een mensen noch voor een denkbeeld . Voltaire uitgezonderd , vallen er de wijsgeeren niet bijster in den smaak ; men vindt , dat ze te veel school-meesteren ( schoolmeesteren ) en te vaak preeken en ' t is dus zaak , hen wat op een afstand te houden . Geloovig is men er niet , alles behalve ; maar met wijsbegeerte heeft men al even weinig op .
Men was koningsgezind , altoos zonder ingenomenheid ; met al het andere vond men het prettig den draak te steken . Wie geestdrift toont , verstaat zijn wereld niet , of ' tis een huichelaar , óf ' t is een bloed : een verstandig mensen trekt er zijn schou-ders ( schouders ) voor op of haalt het over den hekel .
In haar onverschilligheid voor ' t hooge pn diepe , teekent ons Mevrouw Du Def -
fand , in haar briefwisseling , het beeld van een gezelschap , dat aan alles twijfelt , behalve aan ' t goed recht van vernuft en geestigheid . — l ><** l geloof , dat ééne geloof is alles wal die vrouw heeft ; zij , zoo schrander en die toch alles beu is ; zij , die nog wel benijd wordt ; zij , die een reeks van jaren uit haar leuningstoel , als van een troon , een deel der fransche maatschappij beheerscht . Bij het omslaan van den wind der openbare meening , waar-aan ( waaraan ) deze vrouw deel had , vertegenwoor-digt ( vertegenwoordigt ) ze het eind eener wereld : niets in haar gezelschapszalen kondigt een nieuwe wereld aan , of ' t moest de onwraakbare getuigenis zijn , die juist zij atleggen van ' t onontkoombaar verval en den wissen ondergang der oude maatschappij .
Welk een gemoedsbestaan , als dat der vrouw , die ons ' t beeld te aanschouwen geeft eener maatschappij , ziek ten doode en zich voordoende als lachend om haar kwaal ! We zullen haar leven niet vertellen ; ons eenig doel is , er de les uit-tetrekken ( uit-tetrekken ) , die het bevat . Daarvoor is ' t niet noodig de schitterende markiezin te volgen in de bonte tooneelen van een ongelukkig huwelijk ; van pogingen ter verzoening , die in ' t belachelijke eindigden ; van een tal minnerijen , nimmer ernstig gemeend , in ' t honderd aangeknoopt , en grillig aan kant gedaan ! uit dat alles blijkt éen ding : dat ze evenmin in staat was waarachtig lief te hebben als zich te storen aan vooroordeelen .
Toen de heer Du Deffand in 1750 kwam te overlijden , bleef zijn weduwe , die al lang over ' t gemis van zijn bijzijn zich had heengezet , achter in ' t bezit van ' t geen uit de schipbreuk der fortuin van den armen drommel , zooals ze haar man noemde , gered werd , vermeerderd met eenige toe-lagen ( toelagen ) van onzekeren oorsprong — een vol-doend ( voldoend ) inkomen , dat ze geheel besteedde aan de eeredienst van ' t Vernuft , « aan haar zondag-en maandag-avonden ( maandag-avonden ) ,» die weldra beroemd werden in Parijs en door heel Europa . Ze had nu een salon ( de eerzucht van al de vrouwen van geest uit dat tijdperk ) en haar salon was bizonder in trek ; kon ze meer glorie wenschen ? In ' t klooster van « den heiligen Josef » hield die hooge raad van den Parijschen geest zijne zittin-gen ( zittingen ) . In allen ernst stelde ' men toen een « orde van den H . Josef » in , waarin de schitterendste en geestigste praters werden opgenomen , totdat Horace Walpole ver-scheen ( verscheen ) . Toen werd de orde ontbonden ; toen was er maar éen persoon aan wien allen werden opgeofferd ; de rest waren figuranten , goed genoeg om tusschentijds het tooneel te vullen .
Vóór het optreden van dien « held » hadden slechts twee voorvallen op de eentoonige opgewektheid van dat salon-leven , dat zestien jaar had geduurd , inbreuk gemaakt ; vooreerst het ongeluk , dat men al lang had zien aankomen , van Mevr . Du Deffand's blindheid ( in 1754 ) en 10 jaar later haar vriendschapsbreuk met Mej . de Lespinasse , die , na geruimen tijd haar gezelschaps-jufvrouw ( gezelschapsjufvrouw ) te zijn geweest , nu optrad als haar mededingster . In , 1766 komt Walpole ; hij komt en ziet en overwint en van nu aan is hij-alleen ( hij-alleen ) ' t voorwerp der belangstelling . Die be-langstelling ( belangstelling ) had lichtelijk hartstocht kunnen worden ; maar dat was een wel wat al te laat begin voor een vrouw van 66 jaar . Er is verschillend geoordeeld over déze vreemde episode uit den ouden dag van Mevr . Du Deffand . Men heeft er deze uit-legging ( uitlegging ) aan gegeven , dat die innige vriend-schap ( vriendschap ) , om zoo te zeggen , de wraakoefening was van een hart , dat nooit had mogen beminnen .
Als gold het hier een onderwerp van zuiver geneeskundigen aard , zoo heeft men dat hart bestudeerd , dat zich plotseling
veel jeugdiger openbaarde als de leeftijd meebracht , en waarin de liefde ontwaakte met een hevigheid , tergend voor de vrouw , die bukken moest voor dat vreemd geweld . Wij belijden ons onvermogen ter kenschetsing van ' t zoo vaak in't licht ge-steld ( gesteld ) contrast eener genegenheid , die al het vuur , de onrust en de ijverzucht , aide onstuimigheid evenzeer als den schroom van jeugdige liefde had ; met de bedaardheid , de terughouding , de koelheid menigmaal van hem , die , voorwerp dezer genegenheid , haar beurtelings lastig en streelend vond . De veertien jaar lang volgehouden briefwis-seling ( briefwisseling ) , bevat slag op slag haar verontschul-digingen ( verontschuldigingen ) , d . w . z . haar bewijzen , dat de fout aan hem ligt , haar beklag , haar kamp - tegen de angstige en omzichtige vriend-schap ( vriendschap ) van Walpole , den in-fatsoenlijken man , die voor niets bang is , dan voor " t zeggen , dat hij zich wel wat dwaas aanstelt . Zijn kleingeestige behoedzaamheid , aan den eenen kant , zijn berekende onoplettend-heden ( onoplettend-heden ) , waardoor hij aan alle vermoeden den pas wil afsnijden , zijn hardheid vaak voor de arme markiezin , zijn ontzach voor de praatjes , waarin zijn deftige naam op de tong zal kunnen rijden , dat alles , zoo ' natuurlijk , als we weten , dat we hier te doen hebben met een « ouden vrijer » die een Engelschman is op den koop toe ; en aan de andere zijde , een teerheid , een over-gave ( overgave ) , een schroomvalligheid , om de waar-heid ( waarheid ) te zeggen , een hartstocht , altoos wegslepend , al vergist hij zich ook in zijn tijden al is hij niets anders danweeke vriendschap , een ontplooing van al de schoone gaven van hart en geest dier lieve zeventigjarige , niet besteed aan dien « Griek », die te weinig man is om zich heen te zetten over de kwinkslagen van zijn « rondje » in Londen of van het hof ; in deze vreemde worsteling zijn al de gege
Voorbeeld : Klik op de tekst voor meer
laatste wijziging 06-06-2023
1 gedigitaliseerd
 
 
 

Deze site plaatst cookies ten behoeve van het optimaliseren en verbeteren van onze digitale dienstverlening.
Dit gebeurt anoniem. Door gebruik te maken van deze website ga je daarmee akkoord. Lees er meer over in ons privacy statement

Ik snap het