Archieven

 

Uw zoekacties: Archief van de Geërfden van het Gemene Bommelse Veld (schepe...

3082 Archief van de Geërfden van het Gemene Bommelse Veld (schependom van Zaltbommel), 1600 - 1838

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
1. Geschiedenis
3082 Archief van de Geërfden van het Gemene Bommelse Veld (schependom van Zaltbommel), 1600 - 1838
Inleiding
1.
Geschiedenis
Het gebied rondom de eigenlijke stad (vesting) dat tot Zaltbommel behoorde, werd het Bommelse Veld genoemd of ook wel het Schependom van Bommel.
Het probleem van de waterlozing noopte tot samenwerking van de belanghebbende dorpen in de Bommelerwaard. In 1320 verkregen de geërfden van Driel, Rossum en Hurwenen het recht tot het graven van de Drielse Wetering. De zaken met betrekking tot de wetering werden beheerd door zeven gezworen heemraden, van welke er vier gekozen werden door de geërfden en de heer van Driel, twee door de geërfden van Rossum en één door de geërfden van Hurwenen. Naderhand loosden die van Ammerzoden (uitgezonderd het Wellse Broek) en Hedel hun water eveneens op de Drielse Wetering. Ook zij stelden gedeputeerden aan voor weteringszaken. De gezamenlijke gecommitteerden hoorden de rekeningen af, welke werden gedaan door de buurmeesters van Driel. De weteringsbrief bepaalde dat de schouw plaats had door de gecommitteerde heemraden en de richter van Driel. Het recht van keur werd uitgeoefend door die van Driel.
De tweede grote wetering in de Bommelerwaard is de Bommelse Wetering. In 1321 confirmeerde graaf Reinald het recht tot het graven daarvan. Het betrof hier een samenwerking tussen magistraat en geërfden van Bommel en de geërfden van Bruchem, Kerkwijk, Delwijnen, Gameren en Nieuwaal.
In 1740 kwam een contract tot stand tussen Bommel en de vijf genoemde dorpen’ inzake het zetten van twee voormolens en enkele binnenmolens. Het beheer van de voormolens te Aalst werd opgedragen aan een commissie van drie leden, één uit Bommel, één uit Bruchem, Kerkwijk en Delwijnen en één uit Gameren en Nieuwaal. Het archief van deze Commissie is blijven berusten in het archief van de geërfden van het Bommelse Veld. In het archief van de Dorpspolder Gameren bevindt zich een serie verschotzettingen betreffende de voormolens met de bijlagen van die zettingen, welke te Gameren gedaan waren.
In Zaltbommel lagen de zaken anders dan in de dorpen. In de dorpen waren de grenzen tussen waterstaatszaken en administratieve dorpszaken zaken vaag. Schout, buurmeesters en geërfden waren bevoegd op beide terreinen. In de stad Zaltbommel zetelde een magistraat, welke slechts ten aanzien van de zaken betreffende het Gemene Bommelse Veld vergaderde samen met de geërfden. De administratie werd gevoerd door een administrerend waarsman of rentmeester en geadjungeerde (toegevoegde) waarslieden, in gehoorzaamheid aan magistraat en geërfden. De secretaris van de stad maakte afschriften van de besluiten (resoluties) betreffende het Gemene Bommelse Veld uit het stedelijk resolutieboek. Deze afschriften waren bestemd voor het archief van de geërfden. Ook keuren, rapporten, rekesten, enz. betreffende het Bommelse Veld werden gekopieerd. Na 1810 beslisten alleen de geërfden, zonder de magistraat. Uit het sindsdien aangelegde register van ‘deliberatien en resolutien van de geërfden’ maakte de fungerende secretaris van de polder (de administrerend waarsman) evenwel vooreerst nog afschriften van de besluiten (resoluties), zodat de reeks van registers van afschriften doorloopt tot 1821. Na 1830 fungeerde er in de Polder van Zaltbommel een polderbestuur van poldermeesters.
De verwevenheid van de stad Zaltbommel en het Bommelse Veld, blijkt eens te meer doordat archiefblok 3020, de Archieven van de stad Zaltbommel (1293) 1327–1815, gedeponeerd archiefstukken bevat van de geërfden van het Bommelse Veld. Feitelijk horen die stukken bij het hier beschreven archief. Toch zijn de stukken niet samengevoegd. Dit omdat de stukken in het stedelijk archief eigendom zijn van de stad en de hier beschreven stukken van het Waterschap Rivierenland. Bovendien is de inventaris van de archieven van de stad over 1327-1815 al in 1935 gepubliceerd en zijn sindsdien verwijzigingen naar die stukken in veel publicaties opgenomen. Voor wie een volledig beeld wil hebben van de bewaard gebleven stukken van de geërfden van het Bommelse Veld moet echter ook het stadsarchief raadplegen.
2. Archief
Bijlagen Inleiding
BIJLAGE 1: Rentemeesters van het Bommelse Veld 1814-1838
NB. De namen zijn ontleend aan de zettingen van het verschot / jaarrekeningen in deze inventaris.
1649 waarsman Claes van de Graeff
1683/1684 waarsman Hendrick den Ruuck
1703/1704 rentmeester Adriaan Bruysen
1705/1706 rentmeester Adriaan Bruysen
1718 waarsman Jan Rinck
1787/1788 waarsman Petrus Prillevitz
1814-1830 rentmeester J.C. Juta
1831-1832 ontvanger Philippus Hendricus Thooft
1833-1837 gemachtigde Dirk van Schaik
1838 ontvanger S.P.J.C. van Dam
BIJLAGE 2: Concordans oude nummer - nieuwe nummers
De eerste kolom bevat de nummers uit de inventaris van het 'Oud-archief van de (overige) dorpspolders in het Polderdistrict Bommelerwaard boven de Meidijk 1660-1838' (Oud-archiefblok 77. Inmiddels is dat blok opgesplitst in de blokken 3075-3083).
77/1288 -> 3082/1701 t/m 3082/1705
77/1290 -> 3082/1706 t/m 3082/1708
77/1291 -> 3082/1709 t/m 3082/1713
77/1292 -> 3082/1714 t/m 3082/1718
77/1338 -> 3082/1719 t/m 3082/1725
77/1358 -> 3082/1726 t/m 3082/1728
77/1298 -> 3082/1729

Kenmerken

Datering:
1600 - 1838
Verversingsgraad:
onregelmatig
Taal:
Nederlands
Omvang in meters:
0,25