Archieven

 

Uw zoekacties: Archief van het Groote Bommelsche Gasthuis, 1549 - 1881

3116 Archieven van het gemeentebestuur van Brakel, Poederoijen, Munnikenland en Loevestein 1810-1811 en Brakel 1811-1955, 1810 - 1955

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
1. De gemeente: van instelling tot opheffing
2. Bestuur en ambtenaren
3. Taken
4. Het archief
5. Inventarisatie
3116 Archieven van het gemeentebestuur van Brakel, Poederoijen, Munnikenland en Loevestein 1810-1811 en Brakel 1811-1955, 1810 - 1955
Inleiding
5.
Inventarisatie
In de korte periode van juni 1810 tot en met 4 augustus 1811 was er sprake van de gemeente Brakel, Poederoijen, Munnikenland en Loevestein. De stukken van deze gemeente zijn bij elkaar geplaatst in de eerste hoofdrubriek.
Er is voor gekozen om het archief uit de periode na 4 augustus 1811 in te delen in twee delen: 'stukken van algemene aard' en 'stukken betreffende afzonderlijke onderwerpen'. In het eerste deel zijn de algemene stukken geplaatst, zoals de series raadsnotulen, notulen van de vergaderingen van burgemeester en wethouders en ingekomen en uitgegane stukken. Het tweede deel is verdeeld in 'organisme' (de stukken over de gemeentelijke huishouding, datgene wat nodig is om de taken uit te kunnen voeren) en 'taakuitvoering' (de daadwerkelijke uitvoering van het gemeentelijke takenpakket). De indeling van het tweede deel van de inventaris is afgeleid van de Basis-archiefcode van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, die door de gemeente Brakel vanaf 1941 werd gebruikt voor de ordening van de administratie.
De orde van de meeste algemene series was redelijk bewaard gebleven. Uit de series ingekomen en uitgegane stukken over de periode 1811-1929 is in de loop der tijd wat vernietigd, zoals uit vergelijking met de inschrijvingen in de postinschrijvingsregisters bleek. In het kader van deze inventarisatie is de grote serie ingekomen stukken niet verder opgeschoond. De grote pakken zijn alleen chronologisch uitgesplitst in kleinere, meer handzame mappen. Uit de serie zijn wel de bouw- en hinderwetvergunningen gehaald, die samen met de vergunningen uit de tijd van het rubriekenstelsel en dossierstelsel in één serie zijn ondergebracht. Boven op de pakken ingekomen stukken per jaar lagen veelal diverse andere stukken over zo'n jaar. Het betrof grotendeels statistisch materiaal, verslagen, belastingkohieren, e.d. Ze zijn tot series bijeen gebracht en afzonderlijk beschreven in de inventaris onder de diverse onderwerpen waarop ze betrekking hebben.
Van de stukken uit de tijd van het rubriekenstelsel (1930-1940) is tijdens de inventarisatie veel vernietigd. Er is voor gekozen om de resterende stukken zoveel mogelijk zo uit te splitsen dat ze ondergebracht konden worden in dezelfde rubrieken als de stukken uit de tijd van het dossierstelsel (1941-1955). Het voordeel daarvan is een overzichtelijkere inventaris en meer toegang voor de onderzoekers, dan bij het handhaven van de inconsequente ordening die door de administratie was aangebracht. Het nadeel is dat de oude orde minder goed zichtbaar is in de inventaris. Dat nadeel is ondervangen door een verwijzingstabel te maken tussen de oude rubriekscodes (onderwerpsaanduidingen) van het Bloemendaalse stelsel en de nummers in deze inventaris. Deze tabel is in te zien bij het Streekarchief Bommelerwaard. Het werd minder zinvol geacht om die hele tabel op te nemen in de inventaris.
De dossiers van het dossierstelsel (1941-1955) waren zeer slecht samengesteld. Het betrof in feite een serie grofmazige mappen per onderwerp en geen zaaksgewijze ordening. Bij de inventarisatie is die ordening in zoverre aangepast dat geprobeerd is om het dossierbestand eerst op te schonen en vervolgens te komen tot eenheden waarvan de beschrijvingen elkaar uitsluiten (wederzijds exclusief zijn).
Stukken zijn vernietigd op basis van de vernietigingslijst zoals die is vastgesteld door de ministers van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur van 22-8-1983 en van Binnenlandse Zaken van 7-11-1983. Van de vernietiging is de wettelijk vereiste verklaring van vernietiging opgemaakt. Wegens lokaal of regionaal historisch belang zijn menigmaal stukken bewaard, die strikt genomen volgens de vernietigingslijst voor vernietiging in aanmerking komen. Dat geldt bijvoorbeeld voor de stukken over de uitvoering van de drankwet, en de stukken onder openbare orde over het toezicht op openbare vermakelijkheden en het verlenen van toestemming aan lokale instanties voor collectes, loterijen en vergaderingen. Ook stukken over subsidiëring van plaatselijke instanties en verenigingen werden bewaard. Dergelijke stukken geven vaak een goed beeld van allerlei (culturele) activiteiten van lokale verenigingen en instellingen, terwijl bij die organisaties zelf vaak weinig archief bewaard is gebleven.
Het archief kent een aantal merkwaardige lacunes. De belangrijkste is wel het helemaal ontbreken van notulen of besluitenlijsten van de vergaderingen van het college van burgemeester en wethouders van na de tweede wereldoorlog. Voor die lacune is geen verklaring gevonden, evenals voor het nagenoeg ontbreken van bouwvergunningen van vóór 1920, terwijl de gemeente al vanaf 1906 een bouwverordening op basis van de woningwet van 1901 kende.
De omvang van het archief was bij aanvang van de inventarisatie 66 strekkende meter. Daarvan is naar schatting tijdens de inventarisatie nog ongeveer 20 meter vernietigd. Betere verpakking van de stukken, het strekken van grote opgevouwen stukken (bijvoorbeeld de militieregisters) en het liggend bergen van de bevolkingsregisters zorgden er echter voor dat het aantal in beslag genomen strekkende meters depotruimte nagenoeg gelijk is aan dat van voor de inventarisatie, 65 meter.
De inventaris is gemaakt in het kader van de opleiding Archivistiek B aan de Rijksarchiefschool. Mijn dank gaat uit naar mijn mentor J.J.A. Buylinckx, streekarchivaris in de Bommelerwaard, voor zijn tomeloze inzet in de afgelopen maanden en naar de collega’s T. van Wanrooij en U. Kanagasabapathy, voor hun hulp bij de afwerking van de inventarisatie.
6. Aanwijzingen voor de gebruiker
Noten
1. Keizerlijk Decreet van 14 mei 1810.
2. Publicatie door Fremin de Beaumont, prefect van het Departement des Bouches du Rhin, Division territoriale du départemant des Bouches du Rhin, noms des mairies et hameaux qui en dependant, 4 augustus 1811 (Exemplaar aanwezig in de bibliotheek van het Streekarchief Bommelerwaard).
3. Per 9 september 1814 (KB 6-9-1814, nr.38), zie inventarisnummer 3116/661.
4. Door de Staten van Gelderland op 31-8-1816 goedgekeurd en bij KB van 11-2-1817 vastgesteld. Als brochure verschenen bij Paulus Nijhoff: Reglement voor het platte land van de provincie Gelderland, benevens de verdeeling van hetzelve in hoofdschout-ambten en schout-ambten, Arnhem 1817.
5. Wet van 29-6-1851 regelende de zamenstelling, inrigting en bevoegdheid der gemeentebesturen, Staatsblad 1851, nr. 85.
6. Wet van 24-2-1955 tot gemeentelijke herindeling van de Bommelerwaard, in Staatsblad 1955, nr.76, p.137-144. Met name art.1
7. Inventarisnummer 3116/664.
8. Rijksarchief in Gelderland te Arnhem, Archief van de familie Van Dam van Brakel (1307-1379), 1381-1959, inventarisnummer 3116/618.
9. Zie inventarisnummer 273, ingekomen stukken, nr.92; inventarisnummer 3116/12, raadsvergaderingen van 30-4-1846, 18-3-1852, 10-4-1852; inventarisnummer 3116/667.
10. Inventarisnummers 19, raadsnotulen van 26-5-1948 en 670, brief aan gedeputeerde staten, 7-6-1948.
11. Inventarisnummer 3116/670.
12. Inventarisnummer 3116/19, raadsvergadering van 9-10-1953.
13. Inventarisnummer 3116/671.
14. S. Dumont en M. Kleijnen, ‘Van wege den koning’, gemeentewapens en plaatsnamen in de Bommelerwaard, Zaltbommel 1992, p.49.
15. Idem, p.50-54 en inventarisnummers 3116/662 en 3116/663.
16. Staatsblad 1814, nummer 46.
17. Zie Reglement 1817, artikelen 2, 24 en 44.
18. Reglement 1825, art.2. en inventarisnummer 3116/189, ingekomen stukken, brief van de hoofdschout van de Bommelerwaard met een extract van het besluit van gedeputeerde staten van 25-8-1825, nr. 1, waarin het aantal raadsleden is vastgelegd.
19. Reglement 1817, art.68; Reglement 1825, art 11.
20. Reglement 1825, art.17.
21. Inventarisnummer 10, notulen 1818-1825.
22. Verslag betreffende de inspectie van archieven van gemeenten en waterschappen in Gelderland over het jaar 1947, Arnhem 1948, p.5.
23. Blijkens de jaarlijkse mededelingen over het archiefbeheer in de gemeenteverslagen, inventarisnummers 3116/61-3116/103.
24. Verslag betreffende de inspectie van archieven van gemeenten en waterschappen in Gelderland over het jaar 1949, Arnhem 1950, p.2. Volgens het verslag over 1955 was de kelder inmiddels droog (p.3).
25. Verslag betreffende de inspectie van archieven van gemeenten en waterschappen in Gelderland over het jaar 1955, Arnhem 1956, p.3 en over 1958 en 1959, Arnhem 1960, p.19.
26. Respectievelijk de inventarisnummers 3116/2, 3116/1522 en 3116/1523.
27. J. den Draak, m.m.v. A. Houtkoop en F.F.J.M. Geraedts, Het archief van de familie Van Dam van Brakel (1307-1379), 1381-1959, Arnhem 1989.
28. A.J. van de Ven, Het oud-archief van de gemeente Brakel, in: Verslagen omtrent ‘s-rijks oude archieven (VROA), 50(1927)II, p.464-468.
29. Verslag betreffende de inspectie van archieven van gemeenten en waterschappen in Gelderland over het jaar 1929, Arnhem 1930.
30. Inventaris van het archief der gemeente Brakel, z.pl. z.jr.
31. Verslag betreffende de inspectie van archieven van gemeenten en waterschappen in Gelderland over het jaar 1941, Arnhem 1942, p.1.
32. J.J.A. Buylinckx, Inventaris van het archief van het Dorpsbestuur van Brakel 1645-1817, Brakel 1990.
Literatuur
A.J. van der Aa, Aardrijkskundig woordenboek der Nederlanden, 14 delen Gorinchem 1839-1851, deel 2, 1840, p. 670-672.
J.J.A. Buylinckx, Inventaris van het archief van het dorpsbestuur van Brakel 1645-1817, Brakel 1990 (Bommelerwaardse Bronnen deel 6).
Idem, Inventaris van de archieven van de gemeente Zuilichem, Nieuwaal en Aalst 1810-1811, Zuilichem en Nieuwaal 1811-1817 en Zuilichem 1818-1955, Zaltbommel 1996 (Bommelerwaardse Bronnen deel 18).
R. Dijkhof, Brakel in oude ansichten, deel 1, Zaltbommel 19782.
Idem, Brakel in oude ansichten, deel 2, Zaltbommel 1978.
Idem, Kent u ze nog ... de Brakelsen, Zaltbommel 1983.
H. Dijkhof-Pelle, De Brakelse dijk van toen, Zaltbommel 1993.
J. den Draak, m.m.v. A. Houtkoop en F.F.J.M. Geraerds, Het archief van de familie van Dam van Brakel (1307-1379) 1381-1959, Arnhem 1989 (Gelderse Inventarissenreeks deel 27).
S. Dumont en M. Kleijnen, ‘Van wege den koning’, gemeentewapens en plaatsnamen in de Bommelerwaard, Zaltbommel 1992.
S. Dumont, Brakel, in: T. en J. de Roos (red.), Gemeentehuizen in Gelderland, van Aalten tot Zutphen, Groningen/Arnhem 1995 (Werken uitgegeven door Gelre, vereniging tot beoefening van Gelderse geschiedenis, oudheidkunde en recht deel 46), p. 52-55.
Gelders Genootschap (red.), Gemeente Brakel, Beschrijvingen gemeentelijke monumentenlijst, deel 1 kernen Brakel en Zuilichem, Arnhem 1995.
A.G. Gort, Inventaris van de archieven van het polderdistrict Bommelerwaard beneden de Meidijk en de inliggende dorpspolders 1838-1968, Zaltbommel 1995 (Bommelerwaardse Bronnen deel 17).
Inventaris van het archief der gemeente Brakel, z.pl. z.jr. (tussen 1931 en 1940).
A.H. Martens van Sevenhoven, Schets van de geschiedenis van de geschiedenis der burgerlijke gemeenten in Gelderland vóór de invoering der gemeentewet van 1851, in: Jonkheer mr. A.H. Martens van Sevenhoven. Een keuze uit zijn geschriften, Arnhem 1977 (Werken uitgegeven door Gelre, vereniging tot beoefening van Gelderse geschiedenis, oudheidkunde en recht deel 35), p.203-257.
Stichting de Vier Heerlijkheden, Historische rondwandeling door Brakel, Brakel 1996.
A.J. van de Ven, Het oud-archief van de gemeente Brakel, in: Verslagen omtrent
‘s-rijks oude archieven (VROA), 50(1927)II, p.464-468.
Bijlage: Bestuurders en functionarissen
1. Gemeente Brakel, Poederoijen, Munnikenland en Loevestein 1810-1811
2. Gemeente Brakel 1811-1955

Kenmerken

Status toegang:
Definitieve toegang / toegang afgerond
Verversingsgraad:
onregelmatig
Taal:
Nederlands
Openbaarheid:
Onbeperkt
Omvang in meters:
50,75